Mai Văn Phấn

Traduit par Thị Hương

On est étonné de voir à quel point ce poème fait débat. D’où vient le malaise de certaines critiques vietnamiennes devant «Le bain du Nouvel An»? Il ne nous donne pas ce qu’on attendait! Que provoquent les querelles entre poète et lecteur? L’un est emporté par le jeu de diluer l’écho sonore dans la chaîne des images surréalistes et abstraites, l’autre attaché aux règles traditionnelles. Le nombre figé des syllabes a disparu, la rime est abandonnée, reste au poète à dégager spontanément la marge d’interprétation de son moi s'appuyant sur le détail des images, sur le volume et le poids des mots, ceux qui sont communs au vers régulier et au libre.

Il est temps de le lire indépendamment de ce qu’on croyait primordial: comme une œuvre d’artiste et non pas comme une prosodie classique.

Le bain au début de l’Année, c’est une sorte de délivrance de toute impureté pour éloigner toute mauvaise chose. Une purification de l’esprit et du corps ou une méditation sous Lumière permet à l’homme de revenir à une meilleure estime de soi-même. Le bain du Nouvel An, si modeste soit-il dans ses intentions et dans ses dimensions, on y trouve sans peine le mythe romantique, l’existence de la nature et l’expérience de l’Être. Dans un silence sublime, un moment solennel, le poète dévoile un moi optimiste et invite le lecteur à se découvrir, le côté humain «parfait» existant à l’intérieur de chacun.

Mai Van Phan, poète vietnamien, né en 1955 à Ninh Binh, est l’auteur de plusieurs recueils de poèmes parmi lesquels, «Le Ciel sans toit», publié en 2010, est récompensé par le Prix littéraire du Viet Nam. Mai Van Phan tente à échapper une poésie vietnamienne à l’ancienne, inspiré par le  symbolisme, surréalisme, dadaïsme… mais cherchant toujours un style unique qui est le sien affrontant certaines critiques défavorables.  Il a été traduit dans de nombreuses langues étrangères.

Nico-paris.com a le plaisir de présenter le polémique «bain du Nouvel An», avec l’admirable traduction de Thi Huong.

Longtemps lavé cependant toujours souillé 

Retourner donc se purifier par la flamme

Avancer d’abord les épaules vers la lumière

Puis les deux mains

Les pieds, le menton, les genoux

Même les globes des yeux et la toux sèche

Verser de la lumière dans chaque recoin obscur

Recoins obscurs comme des pots de germination

Comme de l’acier brulant trempé dans l’eau

Comme un œuf en cours d’incubation

Racines de troncs branches marcottés déjà émergent

Se purifier pour accueillir l’arrivée du printemps

Se baigner dans la lumière 

En appelant dans un murmure grand-père grand-mère père mère

Le corps se hissant vers la flamme 

Verser avec vigueur en chuchotant ton nom

La lumière enceinte se balance

Essayer d’appeler quelqu’un au loin infiniment loin

La lumière muette devient encore plus brillante

Encore plus brillante.

M.V.P

"Thật ngạc nhiên khi chứng kiến bài thơ đã gây tranh cãi thế nào. Do đâu mà có sự bất ổn của một số nhà phê bình Việt Nam trước “Tắm đầu năm”? Nó không mang lại cái mà ta vẫn thường mong đợi! Điều gì kích động những bất đồng giữa nhà thơ và độc giả? Một bên say sưa với lối chơi làm tan biến  âm hưởng của âm thanh trong chuỗi những hình ảnh siêu thực và trừu tượng, một bên gắn bó với những nguyên tắc truyền thống.  Số lượng âm tiết quy định biến mất, vần điệu bị bỏ rơi, chỉ còn tác giả thênh thang thoát ra khỏi giới hạn để diễn tả cái tôi  bằng chi tiết của hình ảnh, bằng sự dồi dào và sức nặng của câu chữ,  điểm nhấn chung giữa thơ vần luật và thơ tự do.

Đã đến lúc phải cảm nhận thơ một cách độc lập với những điều mà người ta vẫn tưởng là cốt lõi: như một sáng tạo của nghệ sĩ chứ không phải là một lối thơ vần luật cổ kính.

Tắm đầu năm là hình thức giải thoát trọn vẹn khỏi những gì không thanh sạch để tránh xa những điều xấu. Sự gột rửa về tinh thần và thể xác hay sự thiền định trong ánh sáng giúp con người trở về trân trọng bản thân hơn. Tắm đầu năm, vô cùng khiêm cung dù trong ý tưởng hay tầm vóc, ta vẫn dễ dàng cảm nhận ở đó sự huyền bí lãng mạn, sự hiện diện của tạo hóa và sự trải nghiệm của con người. Trong tĩnh lặng cao siêu, trong một khoảnh khắc trang trọng, nhà thơ bộc lộ cái tôi lạc quan và mời độc giả tự khám phá khía cạnh thiên lương  hoàn thiện đã từng hiện hữu trong sâu thẳm mỗi cá nhân.

Mai Văn Phấn, nhà thơ Việt Nam, sinh năm 1955 tại Ninh Bình, là tác giả của nhiều tập thơ trong đó có “Bầu trời không mái che”, xuất bản năm 2010, đã đoạt Giải thưởng văn học của Hội Nhà văn Việt Nam. Mai Văn Phấn đang nỗ lực thoát khỏi từ trường của thơ Việt Nam nền nếp, tiếp thu những tinh hoa của các khuynh hướng tượng trưng, siêu thực, đa đa… nhưng luôn tìm kiếm một phong cách độc nhất vô nhị, phong cách của riêng mình dù phải đối  mặt với những dư luận trái chiều. Thơ anh đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ trên thế giới."

(Mai Thái Ngọc Minh dịch từ Pháp ngữ)

Tắm đầu năm

thanh tẩy mãi vẫn không thấy sạch

quay về tắm bằng ngọn đèn

thử đưa bờ vai về phía ánh sáng

rồi cả hai tay

bàn chân, cằm, đầu gối

cả đôi tròng mắt và tiếng ho khan

xối ánh sáng vào từng góc khuất

góc khuất như lò thúc mầm

như thép nóng đem tôi vào nước

như quả trứng trong ổ đang ấp

rễ thân cành đã chiết đâm ngang

tắm gội cho mùa xuân về

vừa lặn vào ánh sáng

vừa gọi thầm ông bà, cha mẹ

cơ thể bốc cao về phía ngọn đèn

vừa xối mạnh vừa gọi tên em

ánh sáng bồng bềnh bụng mang dạ chửa

thử gọi một ai xa lắc xa lơ

ngọn đèn lặng phắc càng tỏ

càng tỏ.

M.V.P

(Nguồn: http://nico-paris.com)