maivanphan.vn: Nhạc sỹ-nghệ sỹ Jazzy Dạ Lam gửi tôi nhạc phẩm viết cho
đàn Piano, do chính chị biểu diễn. Nhạc phẩm lấy tiêu đề một tập thơ của tôi:
“và đột nhiên gió thổi” (Nhà xuất bản Văn học, 2009). Xin gửi tới nhạc
sỹ-nghệ sỹ Jazzy Dạ Lam lời cảm ơn trân trọng. Xin mời Quý Bạn đọc thưởng thức
nhạc phẩm và đọc 2 bài viết của nhạc sỹ Phạm Quang Tuấn và của nhà văn Nguyễn Văn Thọ để có thêm thông tin về
chị. MVP

Nhạc sỹ-nghệ sỹ Jazzy Dạ Lam trong buổi hòa nhạc tại Pháp
Moon & You của jazzy Dạ Lam
Phạm Quang Tuấn
Moon
& You là CD đầu tay của jazzy Dạ Lam
(Nguyễn Thảo Hương), một nhạc sĩ sống ở Đức. Tôi sẽ gọi cô là jazzy, một biệt
danh do bạn bè tặng. jazzy là con gái của hai nhạc sĩ Nguyễn Hải và Trương
Tuyết Mai. Cô học nhạc từ nhỏ, đã từng du học về piano cổ điển ở Nga và sau đó
sang Đức học jazz piano tại Đại Học Munich. Hiện nay cô sống ở Đức và làm công
việc sáng tác, hòa âm và trình diễn khắp Âu châu.
Khác với những CD thông thường
của Việt Nam — với giai điệu, hòa âm và ca sĩ do những nghệ sĩ khác nhau đảm
nhiệm —, trong CD này cả ba vai trò đều do tác giả đảm nhiệm (tuy phần hòa âm
có sự cộng tác của Phương Nam). Chỉ riêng điểm này cũng là điểm mới lạ đặc sắc
đối với nhạc Việt Nam. Trong số 10 ca khúc của CD thì có bốn bài do jazzy viết
nhạc và lời và sáu bài phổ thơ. Giọng jazzy không phải là giọng hát điêu luyện,
mạnh mẽ của một ca sĩ nhà nghề, nhưng nó nhẹ nhàng, tự tin và quyến rũ, và lợi
điểm khi nhạc sĩ tự trình diễn nhạc của chính mình là sự diễn tả sẽ hết sức
chính xác và trung thực.
Nhạc jazzy kết hợp giai điệu, hoà
âm phối khí rất sít sao. Trong nhiều bản như "Trăng và Em",
"Dạo Khúc",
giai điệu và hòa âm trở thành một tổng thể hợp nhất, giai điệu không thể hiểu
và cảm được nếu không nghe chung với hòa âm. Điều này làm cho nhạc jazzy khác
hẳn với hầu hết các bản nhạc Việt Nam khác, trong đó giai điệu được viết trước
và hoà âm thường cho một nhạc sĩ khác ghép vào sau. Tuy phần hoà âm phối khí do
nhạc sĩ Phương Nam và jazzy làm chung, nhưng ta có thể chắc chắn tác giả đã
viết những nét chính yếu của hòa âm cùng với giai điệu, hoặc có thể trước khi
viết giai điệu, như các nhạc sĩ jazz thường làm.
jazzy sở trường về nhạc hơn là
lời. Những bản cô viết cả nhạc lẫn lời thường nổi trội là nhờ phần nhạc - cả
giai điệu và hòa âm - thu hút người nghe vào thế giới âm thanh. Ca khúc của
jazzy thực sự đạt đến đỉnh cao khi cô phổ thơ người khác. Cô chọn những bài đầy
thách thức, cả về ý lẫn lời, và đưa vào những giai điệu mới mẻ và hoà âm thật
thích hợp. Những bài như "Trăng và Em"
(lời Nguyễn Tấn Đạt), "Dạo Khúc"
(lời Đinh Truờng Chinh), "Màu Đêm"
(lời Chu Kỳ Thư) đạt được mức hài hoà giữa nhạc và lời chẳng kém những bản
lieder của Schubert hay những ca khúc Phạm Duy, Lê Thương, Trịnh Công Sơn
(nhưng đi xa hơn các vị tiền bối rất nhiều về phương diện hòa âm).
Mười bài trong CD thể hiện nhiều
dòng nhạc khác nhau: jazz, Latin jazz, cổ điển lãng mạn, truyền thống Việt Nam,
funk, blues. Có thể nói tác giả đã khôn khéo "chiều" theo mọi sở
thích, nhưng điều đó không làm giảm trình độ nghệ thuật vì kỹ thuật của cô và
các đồng nghiệp rất điêu luyện, hoàn toàn làm chủ mọi thể loại. Tuy nhạc đa
dạng nhưng toàn CD vẫn có sự hợp nhất về đề tài (unifying theme): trăng và đêm.
Sau đây là vài highlights đối với
cá nhân tôi.
Mở đầu là "Khúc
Đêm", âm điệu nhịp nhàng vui tươi, âm hưởng bossa nova, rất
bắt tai. Giọng ca đơn sơ, không màu mè của jazzy rất thích hợp cho loại nhạc
này.
Bản thứ 2, "Vạt
Trăng", có phong cách của một bản nhạc cổ điển lãng mạn cả
về giai điệu lẫn hoà âm phối khí, có lẽ sẽ rất lọt tai những thính giả lớn tuổi
thích nhạc tiền chiến! Nét nhạc già dặn, cân đối một cách cổ điển, so sánh được
với những nhạc sĩ lớn của Việt Nam.
"Trăng và Em",
đối với tôi, là cao điểm của cả đĩa, xứng đáng để đặt tên cho CD. Với những
chuyển cung lạ tai, giai điệu biến chuyển bất ngờ và không khả đoán, điệu nhạc
trở nên siêu thực, lãng đãng, liêu trai, đi thật sát với lời ca không kém siêu
thực của bài thơ tự do của Nguyễn Tấn Đạt:
Ta lặn vào trăng vàng
đêm ấy
Em căng tròn trịa nét
hoang sơ...
Giọng jazzy xuất thần, nghe không
còn là một cô gái Việt hát mà dường như ngọng nghịu, ma quái, như là một thiếu
nữ từ hành tinh khác hay một con hồ ly từ thế giới bên kia. Lại còn pha trộn
các lời ca với vocalisation và những âm thanh vô nghĩa càng làm tăng vẻ huyền
bí ma quái, làm người nghe tưởng chừng mình lạc vào một thế giới khác.
"Dạo Khúc" là
bản duy nhất jazzy tự đệm bằng dương cầm. Đáng tiếc không có thêm những bản tự
đệm như vậy trong đĩa này. Giai điệu cũng như đàn đệm du dương lãng đãng, nhiều
chuyển cung bất ngờ, gây vẻ siêu thực, lột tả rất sát ý thơ. "Màu Đêm" cũng
gây cho tôi những cảm giác tương tự.
"Võng Đêm" có
một giai điệu mang âm hưởng ngũ cung truyền thống Việt Nam, do đó có lẽ dễ nghe
nhất trong đĩa đối với mọi lớp quần chúng thính giả Việt Nam. Giai điệu có phần
khả đoán (predictable), do đó điểm mà tôi lưu ý nhất là jazzy đã hoà âm một làn
điệu ngũ cung Việt Nam theo kiểu jazz ra sao. Tôi cảm thấy jazzy đã rất thành
công, dùng những hợp âm mới lạ (cho dân ca Việt Nam) nhưng rất thích hợp, không
chỏi tai, không cho tôi cái cảm tưởng "cưỡng bách hôn nhân" trong
nhiều bản nhạc của Nguyên Lê, chẳng hạn.
"Moon and You"
là version tiếng Anh của "Trăng và Em"
với arrangement khác, dùng những sound effects mới lạ của Sebastian Parche. Mặc
dầu hòa âm công phu và mới mẻ hơn, version này không làm tôi rung động như
Trăng và Em vì cảm giác liêu trai đối với tôi không còn tràn ngập. Có thể là vì
arrangement hơi cầu kỳ, mà cũng có thể là vì bản chất của tiếng Anh, hay vì lời
Anh chưa thoát ý, tôi không hiểu lý do nào là chính. Có lẽ tính chất Liêu Trai
không thể chuyển dịch sang một ngôn ngữ Tây phương chăng. Theo cảm nhận của
tôi, về sức diễn tả, thi vị và vẻ táo bạo, ma quái, những câu: "A golden moon / soft as the night /
your firmness bloomed / in primal curves..." không thể so
sánh được với: "Ta lặn
vào trăng vàng đêm ấy / Em căng tròn trịa nét hoang sơ...".
Với tài năng của jazzy, tôi tự
hỏi không biết cô sẽ chọn con đường nào trong âm nhạc: 1/ đi vào lòng quần
chúng (Việt Nam) với những bản nhạc dễ nghe dễ hát cộng thêm hòa âm điêu luyện,
hay 2/ dấn sâu vào con đường nghệ thuật với những nét nhạc đặc sắc nhưng có thể
khó hiểu đối với đại chúng. Nhạc Việt Nam đã có quá nhiều tác phẩm và tác giả
loại 1, hay ít ra là muốn đi theo loại 1. Biết đâu jazzy sẽ chiếm được một chỗ
đứng trong nhạc Việt Nam với những tác phẩm đầy nghệ thuật, khai phá nhưng vẫn
đi vào lòng quần chúng, như nhạc Beatles thuở nào. Một điều đáng mong nữa là
nếu có một lyricist thích hợp cộng tác, chắc tài năng âm nhạc của jazzy sẽ dễ
dàng bay bổng hơn.
P.Q.T
________
Moon &
You của Jazzy
Dạ Lam gồm 10 ca khúc: "Khúc đêm", "Vạt trăng", "Trăng
và Em", "Hãy về đây", "Dạo khúc", "Màu đêm",
"Life is", "When I'm with you", "Võng đêm" và
"Moon & You".
Jazzy Dạ Lam & TTSP (Touch The Sky
Production) sản xuất, 2004.
(Nguồn bài viết: tienve.org)

Bìa đĩa CD Trăng & Em
CD
của Jazzy Dạ Lam: Ám ảnh trăng quê hương
trong tâm hồn người xa xứ
Nguyễn Văn Thọ
Đầu mùa hè năm nay, đọc tin trên mạng, được
biết Công ty Phương Nam vừa phát hành CD "Trăng và Em" của Jazzy Dạ
Lam. Cái tên ghép của tác giả CD này làm tôi chợt nhớ tới người con gái trẻ đẹp
cũng có cái tên Jazzy. Đó là nickname của một cô gái đa tài, xưa thường tham
gia Diễn
đàn văn hóa nghệ thuật Avys của Hội Sinh viên thanh niên Việt Nam tại CHLB Đức.
Bấy giờ Nguyễn Thảo Hương, người có nickname ấy
đang là sinh viên piano tu nghiệp tại Nhạc viện ở Muechen, một thành phố lớn
thuộc Bayern, tiểu bang giàu mạnh nhất nằm ở miền nam CHLB Đức.
Dự cảm ấy không lầm. Vài tuần sau khi đọc tin
trên, tôi nhận được email của Nguyễn Thảo Hương. Thư báo tin đã phát hành băng
CD đầu tiên của cô tại quê nhà.
Thì ra, bấy nay xa cách, bặt tin vì cô đã
dành nhiều thời gian, tâm trí cho việc học tập và làm CD này. Thảo Hương vẫn ở
Muechen, bây giờ đã là một nghệ sĩ biểu diễn tự do - pianist & vocalist -
chuyên cả piano và hát.
"Thảo Hương lưu diễn đây đó ở châu Âu
với nhiều nhóm âm nhạc của Đức, Áo, Italy... mỗi nhóm có một phong cách và thể
loại khác nhau". Thời gian còn lại, Thảo Hương là gia sư dạy piano và làm
hòa âm lại phòng thu tư gia.
Nguyễn Thảo Hương là tên thật của Jazzy Dạ
Lam, tác giả CD Trăng và Em do Công ty Phương Nam phát hành năm 2005 tại
Việt Nam.
Cô là con của hai nghệ
sĩ âm nhạc. Cha cô là Nguyễn Hải, nhạc công kèn cor của Dàn nhạc giao hưởng
Việt Nam (1). Mẹ cô là nhạc sĩ Trương Tuyết Mai nổi tiếng một thời với ca khúc:
"Huế - Tình yêu của tôi".
Được học nhạc từ
khi sáu tuổi, Thảo Hương vượt qua nhiều kỳ thi và sang Nga học tại Viện Âm
nhạc Gnesin Institut - Moscow. Nước Nga biến động, cô theo dòng người Việt trôi
dạt sang Đức để rồi suốt bảy năm làm đủ nghề sinh sống trước khi được nhận vào
học tiếp tại Đại học âm nhạc Muechen.
Tôi không thể ngờ được
cô gái duyên dáng, đằm thắm đầy nữ tính lại có một quá khứ gian truân, rất
giống nhiều người Việt khi tha hương, phải lần trải ở xứ người, mà vẫn yêu âm
nhạc, giữ nguyên nét dịu hiền, khiêm nhường. Nhất là khi cô ngồi bên đàn dương
cầm, đàn và hát những ca khúc do cô sáng tác.
Năm nào ở Berlin, tại
Nhà văn hóa Việt Nam của Đào Minh Quang, trước hơn bốn trăm thính giả, bao gồm
những người lao động, anh chị em sinh viên tại Đức và cả các nghệ sĩ piano Việt
Nam bậc thầy như Tôn Nữ Nguyệt Minh,v.v. cô đã để lại cho khán giả đêm nhạc ấy
nhiều cảm tình, ấn tượng tốt đẹp.
CD Trăng và Em
bao gồm 10 ca khúc, là một phần chọn lọc trong gia tài âm nhạc bấy nay do
Nguyễn Thảo Hương gom góp và tự thể hiện bằng giọng ca đầy truyền cảm. Mười ca
khúc mang đậm phong cách nhạc Jazz, là xâu chuỗi đa thanh khác biệt mang dụng
tâm của nhạc sĩ; chủ đề bao hàm về những vẻ đẹp của tình yêu, thiên nhiên và
con người, kể cả cái đẹp hình thể lẫn nội tâm.
Nhà văn Mai Ninh (Paris)
nhận xét: "...Mỗi ca khúc là một vùng âm thanh cá biệt''. Sự không lặp lại
của tác giả ở từng ca khúc trong một CD có tính tuyển chọn này, không chỉ làm
người nghe không nhàm chán, mà nó còn khẳng định một quan niệm thẩm mỹ và tinh
thần lao động nghệ thuật chuyên nghiệp, nghiêm túc sáng tạo khi công bố một ấn
phẩm. Tính thống nhất của CD không chỉ ở phần hồn của Jazz, mà còn gắn kết của
phần lời.
CD có bốn ca khúc do Dạ
Lam tự viết lời, còn lại là phổ thơ của những người khác. Nếu tách riêng phần
lời để đọc nó - những bài thơ và những bài như thơ - người khó tính sẽ phát
hiện có ngôn từ cũ, thậm chí sáo và ảnh hưởng tứ thơ của vài thi sĩ đã quá nổi
tiếng. Nhưng ca khúc đôi khi lại bỏ qua cho yếu tố này, nếu nhạc sĩ nắm được
tinh thần của bài thơ, thổi vào nó sức sống, biến các từ ngữ trở nên lấp lánh.
Sự chọn lựa ca từ của
"Trăng và Em", chứng tỏ Dạ Lam đã rất cẩn trọng, nhuần nhuyễn và mang
lại hiệu ứng người nghe chấp nhận được. Nó khác hẳn cách làm ẩu tả, chạy theo
thị hiếu, lời ca tầm thường và nghèo nàn mà báo chí nước nhà từng lên án.
Dạ Lam không giẫm chân
vào nhiều ca khúc của những người khác, tác giả đã bứt khỏi những tình cảm nuối
tiếc dĩ vãng, tâm lý thông thường của nhiều người xa xứ. Lòng yêu cội rễ của Dạ
Lam có lẽ nặng tình ở ý đồ "Viết ca khúc, trước hết để công chúng người
Việt chấp nhận". Mỗi ca khúc đều có sức gợi. Âm nhạc của Thảo Hương -
Jazzy Dạ Lam là sự thăng hoa của một tâm hồn giàu tình cảm.
CD "Trăng và Em" lay động được
người nghe, cần tính tới sự ăn ý rất nhịp nhàng giữa Jazzy Dạ Lam và bạn nhạc
Phương Nam(2), người dàn dựng, phối khí v.v... Tôi chắc chắn rằng, Phương Nam
đã chia sẻ rất nhiều với tác giả, bởi sự hòa âm phối khí "không hề dụng
công phô diễn kỹ thuật mới", tùy theo từng ca khúc Phương Nam đã làm đẹp
thêm linh hồn của tác giả.
Tôi đã lắng nghe 'Trăng và Em",
"Khúc đêm", "Vạt trăng", "Dạo khúc", "Võng
đêm", "life is" một cách say mê như lạc vào một cõi khi ám ảnh,
khi mong manh và mộng mị . "Hãy về đây" là ca khúc có thể làm
CD trẻ ra, làm vui rộn rã lên khi toàn CD đã đầy một khung cảnh âm nhạc vốn
chậm, buồn buồn của các bài khác.
Tâm sự với tôi, tác giả "Trăng và
Em" tự nhận thức: giọng hát của cô có thể truyền cảm, nhưng còn nhiều hạn
chế, do không được học thanh nhạc một cách chính quy, nên không thể hiện được
hết được vẻ đẹp của tác phẩm.
Trong CD này, cô chỉ nhìn mình trong tư cách
một nhạc sĩ sáng tác tự trình bày ca khúc của mình chứ không với tư cách ca sỹ.
Nước Đức mùa thu 2005
____________
1- Nguyễn Hải đã tốt nghiệp Nhạc viện Hà Nội
với bộ môn cor, sau đó tốt nghiệp khoa sáng tác tại Nhạc viện thành phố Hồ Chí
Minh.
2- Phương Nam cùng học nhạc với Thảo Hương từ
Việt sau đó tiếp tục tu nghiệp tại Nga và Đức và hiện nay là pianist trong dàn
nhạc Bigband của Quân đội C.H.L.B Đức.
(Nguồn: Báo Tiền phong)