Mai Văn Phấn

Explication par Dr. Ramesh Chandra Mukhopadhyaya

Traduction française Dominique de Miscault

Nhà thơ-Nghệ sỹ Dominique de Miscault. Chez Willy Stolz photo - vers 1983

 
Silence

2.

 

Ruisseau de montagne
calmement
s’écoule sans bruit dans le lac

Un poisson file
dans l’eau douce
un martin-pêcheur
est perché
sur la cime d’un arbre

À la gorge du flux
les vagues se dilatent

en ondes doucement s'effacent

Le fond du lac est infiniment silencieux
la montagne se déplace sur l'eau.

 

 

 

Explication

 

Le poème s'ouvre sur la description d'un ruisseau qui s'écoule sans bruit, régulièrement dans un lac. Nous devrions entendre le bruit incessant du courant, mais il s'écoule en silence. Il ne s’agit pas là du monde phénoménal. Chez nous, les ruisseaux tombent dans le lac avec fracas. Notre monde intérieur ne peut se passer du monde perçu par nos cinq sens. Nous voyons bien le courant couler vers le bas. Tout ce que nous percevons avec nos sens sont des signes que les poètes cherchent à décoder. Le ruisseau pourrait traduire la vie humaine elle-même forte d’espoirs et de craintes versés, soudain, dans un lac de mort et de silence. Toute vie sur terre est comme un ruisseau qui balbutie sans cesse dans un lac de silence. Le poète indo-anglais K. V. Dominic [1]observe la marche majestueuse des éléphants, l’élan des cerfs, les courses des tigres ou des lièvres ... les déplacements des millipèdes, les mouvements des vers ou des insectes. Le rythme est là, dans nos battements cardiaques, notre souffle, le clignement de nos yeux, notre promenade et nos courses ... Dominic décrit le hululement des hiboux, le roucoulement des colombes, le pépillement des moineaux, les piaillements des poulets ... mais tout s’évanouit dans le silence du lac.

La vie est comme le courant balbutiant sans cesse dans un lac de silence. Ce qui est vrai de la vie est vrai de toute la création. Tout est évanescent ici-bas. Tout est flux. Dominic observe qu'il y a du rythme et de l'harmonie dans chaque molécule ou atome. Tout est mouvement, comme le ruisseau qui balbutie, serpente ou frétille des heures dans le monde phénoménal, puis disparaît comme un rêve dans le silence du lac. Mais qu'en est-il des montagnes ? Pendant que les ruisseaux sont en mouvement, les montagnes sont éternellement au repos. Comme chaque molécule est mouvement, la montagne est aussi mouvement. Comme l’écrivait Héraclite : Les montagnes sont des chutes d'eau au ralentie. Le mouvement de la montagne se manifeste dans le ruisseau qui descend de la colline. Mai Văn Phấn observe que la montagne se déplace avec l'eau. Lorsque les montagnes tombent dans un lac, il devrait y avoir un grand bruit qui secoue la terre et le ciel. Mais non, Mai Văn Phấn observe :

Le fond du lac est infiniment silencieux
Comme la montagne se déplace sur l'eau.

Ainsi, tout dans notre monde est évanescent, indéterminé, venant de personne - rien ne vient de ce monde. Le monde phénoménal se décline à différents niveaux. Alors qu'à un niveau, tout est flux, sans substance dans la connaissance empirique, à un autre niveau, nous nous accrochons à des ombres comme si elles étaient substantielles. Par conséquent, il y a un poisson frétillant dans les eaux et un martin-pêcheur perché sur la cime d’un arbre. Même si nous savons que la Mort attend de nous dévorer, nous n’y répondons pas. Nous sommes absents de nos sens, occupés par nos jeux. Cependant, les poissons frémissants ne touchent-ils pas au mouvement du ruisseau ? Non. Laissez Hitler et Staline rirent et se distraient. Laissez la Mondialisation faire ce qu’elle veut. Empiriquement, la fin de l'histoire ne pourra jamais se produire. Fukuyama est un rêveur. Le flux du temps ou du changement n’est jamais interrompu. Le changement est une catégorie de l'existence et son élan est toujours uniforme. Quand rien n’est pour toujours, pourquoi devrions-nous nous attacher aux ombres et nous précipiter contre nos semblables ? Le martin-pêcheur n'a pas conscience de l'impermanence du monde. Il prend les ombres pour le réel et il se perche sur un arbre qui se penche sur le poisson frissonnant dans les eaux du ruisseau. Bien ! Le courant du changement est réalité. Tout ce qui apparaît persiste pendant une heure et disparaît ainsi comme une vague qui s'effondre dans le courant du ruisseau et le courant de l'existence s'écoule dans un lac où tout au fond, règne le silence. Mais pourrait-on avoir un aperçu de la confluence d’un ruisseau fort de vagues à la rencontre d’un lac de silence ? Oui, le poète est ce moment crucial où l'existence se mêle à la non-existence :

À la gorge du flux
les vagues se dilatent

en ondes doucement s'effacent

Quand un flux descend, il est circonscrit par d'innombrables conditions. Chaque vague ou tout motif d'existence est circonscrit par d'innombrables conditions. Mais quand le courant se mêle au lac, les consciences discrètes sont circonscrites par des milliers de conditions - les ondes du ruisseau se développent en cercles et s'effacent dans le lac de la conscience incirconscrite. La conscience individuelle se débarrasse de ses limites, se développe en cercles jusqu'à devenir Conscience illimitée et disparaîsse du monde des formes.

 

À quoi ressemble ce lac ? Est-ce la mer sans soleil de Coleridge ? Non. Coleridge était imprégné de la philosophie de Kant. Avec Kant, la chose en soi est inconnue. Le fleuve Alph se répand dans une mer sans soleil où rien ne peut être discerné. Mais pour notre poète, le lac est évident à ses yeux. Même si les galaxies tombaient au fond du lac, la conscience cosmique resterait imperturbable et placide.

Dominique de Miscault: 

Artiste Plasticienne. De plages en pages qui se tournent. C’était hier, de 1967 à 1980, mais aussi avant hier, dominiquedemiscault.com. puis de 1981 à 1992. Et encore de 1992 à 2012 bien au delà des frontières. Aujourd’hui, la plage est blanche sous le bleu du soleil.

(http://www.dominiquedemiscault.fr)

Silence (2) by Mai Văn Phấn

Explicated by Dr. Ramesh Chandra Mukhopadhyaya

 

 

 

 

Tác phẩm của Họa sỹ Wendy Piersall (Ấn Độ)

 

 

 

 

 

Silence

 

 

2.

 

A small stream in the mountain

Flows steadily

Into a lake without a sound

 

Fish swim

Water remains at the same level

A kingfisher

Still perches

On a nearby tree top

 

At the throat of the outpouring stream

Waves gently expand in circles

And fade

 

The lake bottom is infinitely silent

As the mountain moves with the water.

(Translated from Vietnamese by Nhat-Lang Le & Susan Blanshard)

 

Explication:

 

The poem opens with  the description of a stream flowing steadily into a lake without a sound. We can hear the ceaseless sound of the stream flowing steadily downhill. But it flows into the lake without a sound. On the surface this does not see eye to eye with the phenomenal world. In the phenomenal world such brooks fall into the lake with a noise. Hence the imagery transports us to a world which is never descried in the phenomenal world. But the world that is apparently absent from the world of eye and ear is very much twined with the world of eye and ear or the world that we perceive with our five senses. We perceive the stream flowing down hill with our senses. But whatever we perceive with our senses is a sign. And often the poets seek to decode them. The stream could  stand for human life itself loud with hopes and fears suddenly pouring into the lake of death or silence. Every life on earth is like a stream ceaselessly babbling into the lake of silence. The Indo Anglian poet K. V. Dominic observes the majestic tramp of elephants dart of deer trot of tigers race of rabbit… march of millipede and movements of worms and insects. Rhythm is there in our heart beats, our breath, our eye winks, our walk and run… Dominic notes the hoot of the owls, coo of doves, twitter of sparrows, cackle of chicken… But they all vanish into the lake of silence.

 

Life itself is as it were the stream ceaselessly babbling into the lake of silence. What is true of life is true of  the whole creation. Everything is evanescent here. Everything is in a flux. Dominic observes that there is rhythm and harmony in every molecule and atom Everything is a movement. Everything is a movement like the stream that babbles or  struts and frets for an hour or so in the phenomenal world and then vanishes like a dream figment pouring into the lake of silence. But what about the mountains? Apparently while the streams are ever in motion the mountains are eternally at rest. Since every molecule is a movement, the mountain is also a movement. This reminds of Heraclitus. Even mountains are waterfalls in very slow motion. The movement of the mountain is  manifest in the stream going down hill. The poet Mai Văn Phấn observes that the mountain moves with the water. When mountains tumble into a lake there should be a great noise shaking the earth and the sky. But no. Mai Văn Phấn observes:

 

The lake bottom is infinitely silent

As the mountain moves with the water.

 

Thus everything in the phenomenal world is evanescent pouring into an indeterminate world from whose bourne no one - nothing returns apparently. The phenomenal world has different levels. While on one level everything is in flux and there is no substance in empirical knowledge on another level we cling to the unsubstantial shadows as real. And hence there is the frisking fish in the waters listless of the kingfisher perching on the treetop. Even though we know that Death is in wait for us to devour us up we do not live up to that knowledge. We are engrossed with our senses and busy playimg. But does not the frisking fish affect the movement of the stream? Nope. Let Hitlers and Stalins  strut and fret. Let globalization do whatever it can. Empirically the end of history never can happen. Fukuyama is a dreamer. And the flow of time or change is never interrupted. Change is a category of existence and its momentum is ever uniform. When nothing remains for ever, why should we cling to shadows and prey on our fellow beings? But the kingfisher does not have the awareness of the evanescence of the world. He takes the shadows for truth and he perches on a tree intent on swooping upon the frisking fish in the waters of the stream.

 

Well. The stream of the change is the truth. Everything that appears lingers for an hour and so vanishes like a wave vanishing into the flow of the stream and the stream of existence flows into the indeterminate lake where silence reigns at bottom.But could we have a glimpse of the confluence where the stream loud with waves meets the lake of silence? Yes the poet depicts the crucial moment when existence mingles with the nonexistence in spatial terms.

 

At the throat of the outpouring stream

Waves gently expand in circles

And fade

 

When a stream comes downhill it is circumscribed by countless conditions. Every wave of it or every motif of existence is circumscribed by countless conditions. But when the stream mingles with the lake the discrete consciousnesses circumscribed by thousand conditions - the waves of the stream expand in circles and fade into the lake of uncircumscribed consciousness. The individual consciousness rid of its limitations expands in circles till it becomes one with the limitless consciousness and fades from the world of forms.

 

How does the lake look like? Is it the sunless sea of Coleridge? No. Coleridge was steeped in the philosophy of Kant. With Kant the thing in itself is unknown and unknowable. Hence the river Alph pours into a sunless sea where nothing can be discerned. But with our poet the lake is evident to the eye on its own. Even when galaxies tumble down the bottom of the lake or the cosmic consciousness  remains unperturbed and placid.


Silence (1)

 

 

 

 

 

 

 "Tĩnh lặng - 2" từ góc nhìn của Họa sỹ Phạm Long Quận

 

 

 

 

 

Tĩnh lặng (2) của Mai Văn Phấn

TS. Ramesh Chandra Mukhopadhyaya chú giải

Phạm Minh Đăng dịch sang tiếng Việt

 

 

 

 

Tĩnh lặng

 

2.

 

Mạch nước nhỏ trong núi

Chảy đều

Xuống lòng hồ không tiếng động

 

Đàn cá bơi

Mực nước giữ yên

Con chim bói cá vẫn đậu

Trên ngọn cây gần đó

 

Nơi họng nước đổ xuống

Vòng sóng lan nhẹ

Mờ dần

 

Đáy hồ lặng im

Núi theo mặt nước chuyển động.

 

Chú giải:

 

Bài thơ mở ra hình ảnh dòng nước chảy tĩnh lặng vào hồ không tiếng động. Chúng ta có thể nghe được âm thanh bất tận đều đều của dòng chảy len lỏi triền núi. Nhưng nước đổ về hồ lại không một âm thanh. Trên bề mặt, điều này không được thấy bằng mắt thường của thế giới hiện tượng. Trong thế giới hiện tượng, các mạch nước đổ về hồ như vậy hẳn sẽ róc rách âm thanh. Bởi thế ở đây, thi ảnh đã đưa ta vào một thế giới chưa từng được miêu tả trong thế giới hiện tượng. Nhưng cái thế giới vắng mặt hiển nhiên khỏi thế giới được tri nhận bởi tai, mắt lại rất song trùng với thế giới của tai và mắt ấy, hay chính là thế giới mà ta tri nhận qua năm giác quan. Chúng ta nhận biết dòng chảy xuống hồ bằng các giác quan. Nhưng dù là cái gì đi nữa, cái mà chúng ta thu nhận được là một kí hiệu. Và các nhà thơ thường tìm cách giải mã các kí hiệu này. Dòng chảy có thể biểu trưng cho đời sống nhân sinh ồn ào âm thanh của hy vọng và sợ hãi, đột ngột đổ về cái hồ của nỗi chết hay sự im lặng. Mỗi sự sống trên trái đất như một dòng chảy không ngừng róc rách về nơi hồ tĩnh lặng. Nhà thơ Ấn Độ K.V. Dominic quan sát những bước chân oai nghiêm của loài voi, bước nhún nhảy của loài nai, bước nhún rượt của loài hổ, bước chạy của loài thỏ… cuộc diễu hành của con cuốn chiếu, các chuyển động của sâu và côn trùng. Nhịp điệu ở đó, trong nhịp đập tim ta, trong hơi ta thở, trong mắt ta chớp, trong bước ta chạy và đi… Dominic ghi lại tiếng hú loài cú, tiếng gù chim câu, tiếng lích chích chim sẻ, tiếng lục cục loài gà… nhưng tất cả  đều bốc hơi vào hồ của im lặng.

 

Bản thân cuộc sống tự nó đã là một dòng chảy không ngừng xôn xao đổ về hồ của im lặng. Điều gì đúng với cuộc sống, cũng đúng với toàn bộ tạo hóa. Mọi vật tan dần nơi đây. Mọi vật trong dòng chảy trôi. Dominic quan sát thấy nhịp điệu và hoà âm trong từng phần tử và nguyên tố. Mọi vật đều là sự chuyển động. Mọi vật là sự chuyển động như dòng chảy róc rách hay xối trào hay ồn ào đôi giờ trong thế giới hiện tượng rồi bốc hơi như cơn mơ đổ vào hồ của im lặng. Nhưng còn các đỉnh núi thì sao? Rõ ràng là khi các dòng chảy được thấy trong từng chuyển động, thì đỉnh núi như ngưng nghỉ vĩnh hằng. Nhưng bởi vì từng phần tử đều là sự chuyển động, núi cũng là sự dịch chuyển. Điều này gợi nhắc tới Heraclitus. Chính núi cũng là thác đổ trong chuyển động cực chậm. Chuyển động của núi hiển lộ qua dòng nước chảy xuôi triền. Nhà thơ Mai Văn Phấn quan sát núi này chuyển động với nước kia. Khi núi lăn xuống hồ, sẽ là tiếng đập khủng khiếp rung chuyển trái đất và bầu trời. Nhưng không. Mai Văn Phấn thấy:

 

Đáy hồ lặng im

Núi theo mặt nước chuyển động.

 

Vì thế mọi vật trong thế giới hiện tượng tan lẫn với thế giới vô hạn, nơi không sinh vật – thể nào trở về nguyên trạng. Thế giới hiện tượng có nhiều cấp độ khác nhau. Trong khi ở cấp độ này, mọi vật chảy trôi và không có vật chất trong tri thức thực nghiệm, ở cấp độ khác, chúng ta bám lấy các bóng phi vật chất như là cái thật. Và do đó có loài cá nhởn nhơ trong nước không biết đến con bói cá đang đậu trên hồ. Mặc dù chúng ta biết cái Chết đang đợi để nuốt trọn chúng ta, nhưng chúng ta vẫn chưa sống trong tận cùng nhận thức đó. Chúng ta đắm chìm cùng với các giác quan và bận bịu diễn vai. Vậy loài cá nhởn nhơ kia có tác động đến dòng chảy không? Không. Hãy cứ để những Hitler và những Stalin ồn ào múa máy đôi giờ. Cứ để toàn cầu hóa làm điều nó có thể làm. Cái chấm hết của lịch sử chẳng dễ xảy ra trên thực tế. Fukuyama là một người mơ. Và dòng thời gian hay sự thay đổi sẽ không bị ngắt đoạn. Thay đổi là một phạm trù của tồn tại và đà chạy của nó thậm chí không đổi. Khi chẳng còn gì tồn tại mãi mãi, tại sao chúng ta mãi bám vào những cái bóng và làm mồi cho đồng loại? Nhưng loài chim bói cá đâu có nhận thức được về sự biến mất dần đi của thế giới. Nó chỉ biết các hình bóng của sự thật và đậu trên cành cây cạnh hồ, chờ phút bổ nhào xuống nước để xúc cá.

 

Quả vậy. Dòng thay đổi là sự thật. Mọi vật xuất hiện cố trì níu thời gian đôi giờ để rồi biến mất như sóng bốc hơi vào dòng chảy và dòng chảy hiện tồn hòa vào cái hồ - vô định nơi sự im lặng thống trị sâu dưới đáy. Nhưng chúng ta có thể nhìn thoáng được sự hợp lưu giữa tiếng ồn của dòng chảy với những con sóng của nó khi chạm vào hồ của tĩnh lặng? Nhà thơ đã nắm bắt khoảnh khắc cốt yếu này khi tồn tại hòa trộn với không tồn tại trong các thuật ngữ không gian.

 

Nơi họng nước đổ xuống

Vòng sóng lan nhẹ

Mờ dần

 

Khi dòng nước chảy xuôi triền núi, nó bị quy định bởi vô số điều kiện. Mỗi con sóng trong đó cũng như từng mô típ của tồn tại cũng bị quy định bởi vô số điều kiện. Khi dòng chảy hòa mình vào con hồ, dòng ý thức gián đoạn bị giới hạn bởi hàng nghìn điều kiện – các con sóng của dòng chảy mở rộng thành các vòng sóng và tan hòa vào lòng hồ của ý thức không bị trói buộc. Từng ý thức cá nhân từ bỏ các giới hạn của mình để rộng mở thành các vòng sóng cho tới khi tan hòa thành một với ý thức vô hạn và nhoà dần khỏi thế giới các định dạng.

Trông cái hồ thế nào? Có phải là biển không ánh mặt trời của Coleridge? Không. Coleridge đã hòa mình trong triết học của Kant. Với Kant, vật tự thân là không được biết và không thể nhận biết. Do đó dòng sông Alph đổ vào biển cả không ánh mặt trời nơi không còn gì được nhìn rõ. Nhưng với nhà thơ của chúng ta, hồ hiện hữu như chính nó trước mắt ta. Dù khi cả vũ trụ đâm sập xuống đáy hồ thì ý thức vũ trụ vẫn bình lặng không xáo trộn.

Tĩnh lặng (1)

  

 

 

 

Ts. Ramesh Chandra Mukhopadhyaya (đứng giữa) tại Festival thơ Ấn Độ