Mai Văn Phấn với “Không gian khác"

Nguyễn Văn Hoa

Cuốn sách 422 trang, khổ 14,5 x 20,5 cm.

Nhà xuất bản Hội Nhà Văn Việt Nam, 2016.

Tác giả sách “Không gian khác” thông qua PGS.TS. Nguyễn Ngọc Thiện đã “Thân mến tặng Tiến sĩ Nguyễn Văn Hoa” tác phẩm phê bình tiểu luận này.

Cuốn sách nhìn rất quen, có lẽ bởi bìa sách của Mai Văn Phấn thường được thiết kế theo phong cách riêng, rất công phu, sang trọng. Đây là tập phê bình tiểu luận, không phải là tác phẩm thơ “truyền thống” của Mai Văn Phấn (xin phép viết tắt MVP).

Như mọi người đã biết, lĩnh vực lý luận, phê bình, lịch sử văn học vốn dành cho các chuyên gia chuyên ngành. Cầm tác phẩm “Không gian khác” trên tay, tôi có thoáng nghĩ như vậy. Nhưng khi đọc kỹ từng trang sách, tôi cảm nhận đây là cách phê bình của một nhà thơ, thấy cách nhìn của người sáng tác rất có ích cho độc giả yêu thơ.

Sách gồm 24 bài phê bình văn học và 5 tiểu luận, với Lời thưa của tác giả từ trang 5-7 cho thấy rõ ý đồ và mục đích của người làm sách. Ngoài ra có phần tiểu sử MVP (trang 413 và 417).

Qua đọc sách chúng ta thấy với quan điểm cá nhân  MVP đã chọn ra những tác giả “Đổi Mới” từ 1975 đến nay. MVP cũng nêu những gương mặt thơ đổi mới đến từ các quốc gia khác. Tất nhiên mỗi người có quyền áp đặt cách lựa chọn của riêng mình.

Thông qua mỗi bài phê bình văn học, MVP đã có những định ngữ rất thơ ghép với mỗi tên tuổi tác giả. Cách đặt tiêu đề cho mỗi bài viết cho thấy MVP đã gọi tên tinh thần thơ ca của mỗi đối tượng mà ông nghiên cứu, đề cập. Ví dụ “Thơ Dương Kiều Minh mang hơi xuân từ những cánh đồng”, “Thơ Nguyễn Lương Ngọc những cách tân khởi đầu”, “Thơ Trần tiến Dũng diện mạo độc sáng” – một cá biệt của thơ Việt Nam đương đại, “Thơ Giáng Vân trong suốt và tĩnh lặng”, Nguyễn Bình Phương “tiền đạo xuất sắc” trong lĩnh vực văn xuôi và thơ, “Nguyễn Đức Tùng, thế giới con rối”, “Inrasara người khai hoang ánh sáng”, Đỗ Doãn Phương với “con mắt thứ ba” trong thơ, Lê Ngân Hằng với “cơn mưa ánh sáng” trong thơ, Đinh Thị Như Thúy với “mạch nước ngầm”, Trần Lê Sơn Ý với “con phù du chạm mặt bình minh”, Nguyễn Ngọc Tư, người “Thắp ngọn lửa xanh”…

Đề cập đến thơ đổi mới, MVP nhắc đến các nhà thơ nước ngoài đến từ Mỹ, An-ba-ni, Thổ Nhĩ Kì và Ấn độ.

Ngoài ra, những tiểu luận trong tập sách đều xoay quanh vấn đề đổi mới thơ, mang đậm dấu ấn nhận thức cá nhân MVP trong cuộc kiếm tìm, sáng tạo.

Các bài phê bình đều được MVP thu thập tư liệu đối với từng tác giả thơ, hệ thống phân tích & có kết luận cho từng tác gia thơ được phê bình. Một người sáng tác viết phê bình & tiểu luận, cá nhân tôi cho rằng, MVP đã thực hiện được mục đích, đam mê của mình. Theo chủ quan của tôi thì tác phẩm này của MVP trước hết có ích cho những người đang sáng tác thơ, nhất là những người mới làm thơ để biết mình đang đứng ở đâu, đi tới đâu, quanh mình biết bao thế hệ nhà thơ trùng trùng điệp như những núi đồi gò đống ngổn ngang… Tác giả MVP người sáng tác viết phê bình & tiểu luận đã thành công như Lời thưa của ông mở đầu cho cuốn sách này.