Trần Nghi Hoàng dịch từ Anh ngữ

Đây là phiên bản thứ 2 của tập thơ "Bầu trời không mái che", và, là cuốn sách đầu tiên của Mai Văn Phấnđược dịch sang tiếng Anh. Trước tập thơ này, nhà thơ Việt Nam Mai Văn Phấn đã có 11 tập sách bằng tiếng Việt.

 

Trong tập thơ tôn vinh hành tinh của chúng ta này, nhà thơ Mai Văn Phấn mở trái tim của mình với thế giới, với bầu trời bằng tất cả những biểu hiện vật chất và tinh thần. Thơ ông không hát nhiều để dâng hiến thế giới hoặc trao tặng thế giới, mà hát trong thế giới và cùng thế giới. Chính vì thế, ngôn ngữ trong thơ MVP là lực hồi tố lại các chủ thể sống thế giới như những thực thể sống động và hiện hữu.

 

Đọc “Bầu trời không mái che” của MVP, sẽ thấy thấp thoáng hai tư tưởng lớn của tinh thần từ châu Á, Đức Phật hay Lão Tử.

 

Như Đức Phật từng nói: "Người thông thái nhất của sự sống thấy cá thể của mình trong tất cả chúng sinh, và tất cả chúng sinh trong cá thể của mình, và trên tất cả mọi thứ với một con mắt khách quan."

Cũng như thế, Mai Văn Phấn đã trình bày về sự thống nhất của thế giới được chiếu sáng rõ nét tương tự như quan điểm của một trong những triết gia vĩ đại nhất của phương Tây thế kỷ 20 - nhà hiện tượng học của chủ thuyết hiện sinh người Pháp Maurice Merleau-Ponty. Thơ MVP khiến tôi liên tưởng tới ông. Merleau-Ponty đã viết: "Trong và ngoài là bất khả tách rời." ("Phenomenology of Perception" - 1945).

Và đây, trong phần một của ba phần "Cửa Mẫu/ Mothergate", hình ảnh đầu tiên xuất hiện trong chín bài thơ mang lại những khoảnh khắc của sự hiện hữu bắt đầu trên thế giới.

 

"Ngọn cây vươn mỏ con chim

đang cúi xuống mớm vào miệng con từng hớp gió "

và cũng trong bài thơ này, ta bắt gặp:

"Hơi thở, cơ bắp chắc, lá reo ...

người đã khuất bỗng về trong hoa nở"

Trong bài thơ thứ tám của "Cửa Mẫu/ Mothergate", vũ trụ hiện diện trong một thời khắc với tất cả hình ảnh thống nhất từ to lớn đến siêu vi:

 

                                                                                                                 
VIII

"Co quắp con ngủ trong gió lạnh

Mơ thành bào thai

Cuống nhau nối mặt trời

Bay trên tán cây

Mắt nhìn xanh tiếng nấc

 

Từng chồi chân tay bé xíu

Bật nhẹ trong cơ thể Người

Con thức giấc

Nơi ấy bắt đầu con đường

Chú ngựa con liêu xiêu đứng dậy

Đàn sâu bò khỏi thân cây

Con tép riu vọt lên họng nước"

Phần thứ hai của "Bầu trời không mái che" - "Mùa trăng/ Moon Season", cũng bao gồm chín bài thơ. Đây là bài thơ thứ ba trong phần này thể hiện, một điều kỳ diệu trong sử dụng ngôn từ của MVP. Đọc bài thơ này sẽ thấy sự liên kết chặt chẽ giữa các thi ảnh mà nhà thơ sử dụng:

 

Con chào mào

”Con chào mào đốm trắng mũ đỏ

Hót trên cây cao cao chót vót

Triu... uýt... huýt... tu hìu…

Tôi vội vẽ chiếc lồng trong ý nghĩ

Sợ chim bay đi

Vừa vẽ xong nó cất cánh

Tôi ôm khung nắng, khung gió

Nhành cây xanh hối hả đuổi theo

Trong vô tăm tích tôi nghĩ

Lát nữa chào mào sẽ mổ những con sâu

Trái cây chín đỏ

Từng giọt nước

Thanh sạch của tôi

Triu... uýt... huýt... tu hìu…

Chẳng cần chim lại bay về

Tiếng hót ấy giờ tôi nghe rất rõ.”

Trước MVP rất lâu, Merleau-Ponty đã khơi dậy điều tương tự trong "Phenomenology of Perception" của ông bằng tuyên ngôn như thế này: "Chân lý không sống chỉ bên trong con người, hoặc nhiều hơn một cách chính xác, không có con người bên trong, con người sống trong thế giới, và chỉ trong thế giới con ngườihiểu biết bản thân mình."

Đây cũng là cách bài thơ thứ bảy trong chương "Mùa trăng" đã mở ra, trong lĩnh vực con người, lĩnh vựcthiên nhiên, và cả những vấn đề cốt lõi như sự hoán đổi trong vũ trụ:

 

Đỉnh gió

I

"Nhoài lên mỏm đá sắc

Thân thể gió trầy xước

Máu của gió là mưa

Nắng nhỏ xuống"

Thấy hiển hiện ở đây cả một phép thuật bí ẩn. Đó là sự kết nối kỳ diệu một cách trọn vẹn và mật thiết giữanhà thơ với những gì ông cảm nhận và bmang đến cho độc giả bằng ngôn ngữ thi ca.

Phần thứ ba và cuối cùng của "Bầu trời không mái che" -  "Hình đám cỏ" cũng bao gồm chín bài thơ ("nhịp điệu").

Trong "Nhịp I/ Cadence I", Mai Văn Phấn viết:

"Tiếng chim qua đỉnh đầu

Vào cơ thể anh lúc đang tịnh độ

Xua đi cho lòng yên lặng

Sao về được tâm không

Tiếng chim âm u

Lập lòe sáng từng phần cơ thể

Ngỡ bay cùng đàn chim

Ngực căng tức tiếng hót

Con chim nào mới bị thương

Cả bìa rừng đập cánh

Em ở đâu

Tiếng cắt gió vội vàng

Men khẩu hình anh theo tiếng gọi."

Tự con người đã trở thành một phần bài hát của chim, tham gia vào đàn chim đang bay, tất cả là dễ bị tổn thương của nỗi đau hiện hữu. Ta từng bắt gặp hình ảnh này trong “Phenomenology of Perception” của Merleau-Ponty: "Trong nhận thức chúng ta không nghĩ các chủ thể và chúng ta không nghĩ rằng chính mình suy nghĩ nó, chúng ta được đưa ra trên các chủ thể và chúng ta hợp nhất vào vật thể này nơi được thông tin tốt hơn hơn chúng ta về thế giới..."

 

… Và trong " Nhịp II/ Cadence II”, nhà thơ lắng nghe người yêu bí ẩn của mình, mà có thể là bản ngã của chính mình:

 

"Thầm thì lời vô nghĩa

Luôn thấu hiểu, nghe rõ

Trời xanh, chân cỏ

Đất đai mỡ mầu

Em bóng tối

Lần tìm từng ngón chân anh."

Trong " Nhịp III/ Cadence III", nhà thơ cho chúng ta một cái nhìn của thế giới bị phân mảnh. Sự tương phản trần tục dẫn tới sự hiệp nhất ân phúc mà trước đó là sự choáng váng:

 

"Công việc thường ngày nhàm chán

Cơ thể lỏng ra

Đầu óc đâu đâu

Các khớp xương rã rời trên ghế.

Tay này, đúng tay trái

Mỏi mệt mở cổng từ sớm

Vung nhẹ lúc phân chim rơi vô tình.

Còn tay kia

Giơ lên cách đây một giờ

Lúc mọi người biểu quyết

Có việc phải vào biên bản

………

Cặp sách, tờ báo, chùm chìa khóa, điện thoại di động…

Nối vào nhau những toa tàu

Chạy đều

Phanh gấp."

Tuy nhiên, trong " Nhịp VI/ Cadence VI," chúng ta được đưa trở lại một thế giới vĩnh viễn hoàn hảo với tình yêu:

 

"Giữa em là anh

một con hoẵng vừa sinh trên cỏ ướt

một bát nước ngùn ngụt bốc hơi

một thế giới đang vội vàng hoàn hảo…

…

Vươn thẳng

tán cây quang hợp mặt trời mặt trời…".

Trong "Phenomenology of Perception", Merleau-Ponty viết: "Sự phản chiếu không rút lui khỏi thế giới để hướng đến sự thống nhất của ý thức là cơ sở của thế giới, nó lùi lại để xem các hình thức siêu việt bay lên như tia lửa điện từ một đám cháy..."

"Bầu trời không mái che" của Mai Văn Phấn trình bày một ngôn ngữ toàn diện và sống động của thơ ca hết sức sáng tạo từ bản thể trong sự tồn tại của con người giữa bối cảnh lớn hơn của thiên nhiên và vũ trụ một cách kỳ diệu bất chấp những đánh giá và phê bình từng có.

 

Raymond P. Keen – nhà thơ, nhà tâm lý học Hoa Kỳ. Tác giả của “Love Poems for Cannibals” (Thơ tình cho những kẻ ăn thịt người)

Raymond P. Keen (United States)

 

 

The poetry of Mai Văn Phấn expresses the radiance
of being human here and now on this earth

As the 2nd edition of “Firmament Without Roof Cover,” this is Mai Văn Phấn’s first book of poetry translated into English.  This Vietnamese poet has 11 previous books of poetry in Vietnamese.

 

In this poetry that celebrates our planet in all its physical and spiritual manifestations, poet Mai Văn Phấn opens his heart to the world, to the firmament. His poetry does not sing so much to the world or for the world, as it sings with and in the world. As it sings in the world, its language renders the living objects of the world as real and alive and as sharing their being with us.

 

Great spiritual thinkers from Asia, like the Buddha or Lao Tzu, come to mind when reading this poetry. 

 

The Buddha once said, “He who experiences the unity of life sees his own Self in all beings, and all beings in his own Self, and looks on everything with an impartial eye.”

 

Mai Văn Phấn’s presentation of the unity of the world shines forth with such clarity that the thoughts of one of the greatest Western philosophers of the 20th century, French existential phenomenologist Maurice Merleau-Ponty, are brought to mind.  It was Merleau-Ponty who wrote, “Inside and outside are inseparable.” (“Phenomenology of Perception” – 1945).

 

In the first of three sections (“Mothergate”), images from the first of nine poems bring moments of this world into our presence:

 

“rising to the top of the tree where the bird’s beak

bends down to feed into the mouths of its fledglings each sip of wind”

 

and later in this poem:

 

“Breathing, muscles firm, the leaf singing . . .

The dead return, suddenly, in the blossoming flower”

 

In the eighth poem of “Mothergate,” we have the presence of the cosmos in a moment, all things where they belong in a unified image of microcosm and macrocosm:

 

VIII

 

“Curled up I sleep in cold wind

Dream to become a fetus

The navel-string connect to the solar

 

Fly above canopy of the trees

The eyes with a look makes the sound of sob turn blue

 

Every tiny bud of limbs

Springing lightly in the body of Him

I wake up

 

That place started the road

The colt unsteady standing up

The flock of insects crawling out of the trunk

The tiny shrimp blasting off the throat of water”

 

The second section of “Firmament Without Roof Cover” (“Moon Season”) also consists of nine poems. Here is the third poem in this section, a miracle in words where all things are interrelated:

 

 

The Bulbul

 

“A bulbul with white spots and a red hat

Sings on the towering tree:

Tee-whit… whit… tee-whoo.

 

Quickly I draw a cage of thought

Afraid the bird will fly away.

 

Just when I finished the drawing he took off,

I held the sunny frame, the windy frame;

The green bough quickly chased after him.

 

In his disappearance without trace, I think

Later the bulbul will be back to peck the worms,

The ripe red fruit.

Every drop of water

 Is my purity

 

Tee-whit… whit… tee-whoo.

 

The bird needn’t fly back again--

I hear that birdsong now quite clear.”

 

Notice how Merleau-Ponty rings a similar bell in his “Phenomenology of Perception” when he writes, “Truth does not inhabit only the inner man, or more accurately, there is no inner man, man is in the world, and only in the world does he know himself.”

 

Here is how the seventh poem in “Moon Season” begins, with the human realm, the realm of nature, and even the substances of the universe in these realms as interchangeable:

 

 

Wind Crest

 

I.

 

“Crawling on sharp top of the rock

Body of the wind is scratched

 

Blood of the wind is rain

Sunshine dripping down”

 

A mysterious magic is working here. It is the magic of a poet fully connected with and an intimate part of what he perceives.  He brings this to us in his poetry. 

 

Then one comes to the third and final section of “Firmament Without Roof Cover”: “Figure a Patch of Grass,” also consisting of nine poems (“Cadences”).

 

In “Cadence I,” Mai Văn Phấn writes:

 

“The bird’s note pierces the crown of my head,

enters my body as I pass on into sukhavati *

 

Quietly dispels from the soul

any way back from the empty mind.

 

The birdcall, shadowy, flickering,

lights up each part of the body,

 

So it seems to me I’m flying with the whole flock of birds

my chest stretched out, choking the sound of singing.

 

Which bird has been hurt?

The whole forest margin beats its wings--

 

Where are you

 

The sound cuts off the rushing wind,

my mouth obeys the shape of the call.”

 

The human self becomes part of the bird’s song, which joins the flock of flying birds; all is vulnerable to the pain of being. In Phenomenology of Perception, Merleau-Ponty writes, “In perception we do not think the object and we do not think ourselves thinking it, we are given over to the object and we merge into this body which is better informed than we are about the world . . .”

 

. . . And in “Cadence II, the poet listens to his mysterious lover, which could be nature herself:

 

“You whispered those meaningless words

that I always understand, hear so clearly

blue sky, feet on the grasses,

 

the richness of the land,

you darkness,

tracking out each of my toes.”

 

In “Cadence III,” the poet gives us a glimpse of our ordinary, fragmented world. This mundane contrast to the beatific unity that precedes it is shattering:

 

“Everyday jobs are boring.

The body worn out,

the mind unfounded,

the joints exhausted on a chair.

 

This hand, the left hand to be exact,

wearily opens the gate I left in the early morning;

I gently polish it when birdshit chances to fall on it.

 

And the remaining hand

rose up an hour ago

when everybody voted,

There is something I must record in the report . . .

briefcase, newspapers, the keychain, cell phone . . .

coupled like train cars

running monotonously

till, urgently, they brake.”

 

Yet in “Cadence VI,” we are brought back to a world that is eternally perfected with love:

 

“Inside of you is me

      a muntjac fawn newborn on the wet grass

      a bowl of water evaporating, the steam curling upward

      a world hastening to perfect itself . . . .

Erecting itself

the tree canopy photosynthesizes the sun . . . .”

 

In “Phenomenology of Perception,” Merleau-Ponty writes: “Reflection does not withdraw from the world towards the unity of consciousness as the world's basis; it steps back to watch the forms of transcendence fly up like sparks from a fire . . . .”

 

“Firmament Without Roof Cover” by Mai Văn Phấn presents a whole and living language of poetry so originally alive to the reality of human existence within the larger context of nature and cosmos, that it defies evaluation and criticism as we take in its wonder.

 

Raymond Keen - Author of "Love Poems for Cannibals"

 

***

  

Nguồn: http://www.amazon.com/Firmament-Without-Roof-Cover-Collected