Đọc bài thơ "Cốm hương"

TS Nguyễn Thanh Tâm

Nguyễn Thanh Tâm

Hà Nội đang giữa độ thu. Trong thời khắc ấy, bài thơ "Cốm hương" của Mai Văn Phấn giăng mắc vào lòng ta nhiều dư vị.

Cốm hương

 Thu về e ấp

Cốm non lãng đãng sương giăng

Khăn áo ấy mịn màng da thịt

Dâng heo may lên trời

Nhịp cốm giã rộn mùa thóc nếp

Thúng mủng dần sàng vỏ trấu hây hây

Trái bưởi thơm dịu nắng hanh

Thanh khiết chùm hoa mộc

Giữa đất trời ngó sen sau mưa

Da diết nhớ từng vòng cuộn xiết

Lá sen xanh ủ cốm em anh

Chín nẫu chân mây mùa hạ

Đêm ái ân lặng phắc ngọn đèn

Trái hồng đượm trong hương cốm nõn.

Lời bình của TS Nguyễn Thanh Tâm:

Cốm hương e ấp vị thơ thanh nhẹ, đạm mà vấn vít, lãng đãng mơ hồ mà bao luyến. Nếu chỉ để ý đến hình ảnh, rồi vội cho rằng bài thơ này vẫn trưng dụng những thi liệu cũ, thì e rằng đã bỏ mất phần tinh túy nhất, cũng là điểm làm nên sự khác biệt của Mai Văn Phấn khi viết về mùa thu.

Cốm hương là một bài thơ giàu sắc thái tượng trưng, nhất là sự chuyển đổi giác quan. Ở đây, nghe - nhìn không quan trọng bằng cảm nhận. Cái lãng đãng, vấn vít của mùa thu sinh ra từ hương - một thực thể vô hình, chỉ khi nhắm mắt lại người ta mới nhận ra một cách rõ rệt nhất.

Cảm giác đọng lại trong những tính từ biểu đạt trạng thái hay đặc tính của mùa thu: lãng đãng, mịn màng, thơm dịu, hây hây, thanh khiết, đượm, nõn…

Như là thoáng hương trên da thịt thanh tân, mùa thu gợi những xao xuyến ái ân mê đắm. Mê đắm mà tinh tế, phảng phất mà đủ đầy, lặng phắc mà ẩn chứa những ấp ủ cuộn xiết. Mùa hạ chín nẫu, mùa thu lãng đãng cốm non, ấy là bước chuyển mình của thời gian. Trái hồng kia giấu trong mình sự nồng nàn mùa hạ, là anh đấy. Và em, đương độ thu non…

N.T.T