Մայ Վան Ֆան - Mai Văn Phấn

Թարգմանված ռուսերենից : Վաղրամյան Արմինե

Перевод с русского на армянский: АрминэВаграмян

 

 

Գրող Վաղրամյան Արմինե

Писательница Арминэ Ваграмян

 

 

 

Մեր դաժան օրերում, կարդալով իմ գրչընկերոջ տողերը, փառավորվում եմ, հասկանում, որ պատերազմը ամենուրեք նույն դեմքով է՝ արյունոտ և այլանդակ: Կարդում եմ, նորից կարդում, վերանայում ու դարձյալ կարդում, ապշում այսքան նմանությունից, ասքան նոր ընկալումից, նոր փիլիսոփայությունից, յուրատիպ արտահայտչամիջոցներից:

Ու չասել չեմ կարող.

«ՇՆՈՐՀԱԿԱԼ ԵՄ, ԻՄ ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԸՆԿԵ'Ր»:

Առավելապես տպավորվել են մի քանի հիշատակման արժանի մտքեր

 1.ԻՄ ԳԻՏԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԱՐԶԵՑ ՄԻԱՅՆ ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿ, ԵՐԲ ՄԱՀԱՑԱ

2.ՄՈՏԻԿ ԵԿԵ՛Ք, ՄԵՆՔ ՄԵՐ ԶԵՆՔԵՐԸ ԹՈՂԵԼ ԵՆՔ ՈՂՋԵՐԻ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ (Փա՛ռք մեր նահատակներին)

3.ՄԱՐԴԻԿ ՄԻՇՏ ԳԻՏԱԿՑՈՒՄ ԵՆ ՈՒՐԻՇՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՍՏՐԿԱՑՄԱՆԸ ԴԻՄԱԿԱՅԵԼՈՒ ԱՀՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

4. ԱՆԿԱԽՈՒԹՅՈՒՆՆ ԱՄԵՆԱԹԱ՞ՆԿՆ Է:

-ՆՐԱՆ ՀԱՍՆԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ, ՄԵԶ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԵՂԱՎ ՄԻ ՔԱՆԻ ՍԵՐՈՒՆԴ ԶՈՀԱԲԵՐԵԼ

5.ԿԱՐՈ՞Ղ ԵՍ ՔԵԶ ԱԶԱՏ ՊԱՏԿԵՐԱՑՆԵԼ

- ԵՍ ՆՈՒՅՆԻՍԿ ԻՄ ՑԱՎԸ ԿԱՌԱՎԱՐԵԼՈՒ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ ՉՈՒՆԵՄ:

 Եվ այսպես՝ ՄԱՅ ՎԱՆ ՖԱՆ ԹԱՓՈՆՔԻ ԺԱՄԱՆԱԿԸ

 

ԱՐՄԻՆԵ ՎԱՂՐԱՄՅԱՆ

 

 

 

В наши жестокие дни, читая строки моего друга, я прославляюсь, понимаю, что война везде имеет одно лицо, кровавое и безобразное. Читаю, перечитываю, пересматриваю и перечитываю, поражаясь стольким сходствам, совершенно новому восприятию, новой философии, уникальным средствам выражения.

И я не могу не сказать.

«СПАСИБО, МОЙ ТАЛАНТЛИВЫЙ ДРУГ!»

Несколько мыслей, о которых стоит упомянуть, были особенно впечатляющими.

 1. МОЁ СОЗНАНИЕ ПРОЯСНИЛОСЬ ЛИШЬ  КОГДА Я УМЕР.

2.ПОДОЙДИ БЛИЖЕ, МЫ ОСТАВИЛИ НАШЕ ОРУЖИЕ В МИРЕ ЖИВЫХ (Слава нашим мученикам)

3. ЛЮДИ ВСЕГДА СОЗНАЮТ НЕОБХОДИМОСТЬ ПРОТИВОСТОЯНИЯ ПОРАБОЩЕНИЮ СО СТОРОНЫ ДРУГИХ ЛЮДЕЙ

4. НЕЗАВИСИМОСТЬ ДОРОЖЕ ВСЕГО?

- МЫ ВЫНУЖДЕНЫ БЫЛИ ПОЖЕРТВОВАТЬ НЕСКОЛЬКИМИ ПОКОЛЕНИЯМИ, ЧТОБЫ ЭТОГО ДОСТИЧЬ.

5. ТЫ МОЖЕШЬ УВИДЕТЬ СЕБЯ СВОБОДНЫМ?

- У МЕНЯ НЕТ СВОБОДЫ ДАЖЕ УПРАВЛЯТЬ СВОЕЙ БОЛЬЮ.

МОЖЕТЕ ЛИ ВЫ ВООБРАЗИТЬ СЕБЯ СВОБОДНО?

 И таким, образом, опять МАЙ ВАН ФАН

 «ВРЕМЯ  УТИЛЯ»

 

АРМИНЭ ПАЛАВУНИ

 

 

 

«ԹԱՓՈՆՔԻԺԱՄԱՆԱԿԸ»

 

Գլուխ VI. ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ

 

 

ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ 1

 

-Ես մահացել եմ 1941թ.

-Որտե՞ղ:

- Հենց պոմելոյի ծառի տակ:

-Ո՞վ է քեզ սպանել։

- Ֆրանսիական գաղտնի գործակալները և շրջանային ղեկավարը։

-Ի՞նչ ունեիր քեզ հետ այդ պահին։

- Դրոշ.

-Ո՞ւմ  էիր ցանկանում այն փոխանցել:

- Տեղի աղքատներին ու ճնշվածներին:

-Այն կդառնար քամու մեջ  ծածանվող սրբավա՞յր:

- Նա իր ետևից տարավ գյուղացիներին, բանվորներին, կիրթ մարդկանց։

- Ո՞րն էր քո վերջնական նպատակը:

- Անկախությունը, ազատությունը, երջանկությունը։

-Ավելի հստակ արտահայտվիր։

-Մարդիկ կդադարեին ապրել աղքատության, չքավորության մեջ, չէին լինի չափազանց մեծ հարկեր, ոչ ոք, ոչ մեկին չէր արհամարհի կամ ծեծի, անարդարություն չէր լինի։ Կյանքը կդառնար ավելի ուրախ և ազատ:

-Իսկ հիմա էլ, դուք դեռ հավատու՞մ եք դրան:

-Ես միշտ եմ հավատում:

-Ինչպե՞ս կարող եմ տեսնել այս հավատը:

- Նայեք մուգ շագանակագույն հողին և կանաչ խոտին:

-Թույլ տվեք հանել մոտակա խոտի շեղբը։

- Այս քլորոֆիլային կրակը հավերժ այրվում է: Հնարավո՞ր է  արդյոք այս բոցը փոխանցել նրանց, ովքեր կգան հետո:

-Իրենք դա գիտեն,  նրանց այդ մասին մանկուց են սովորեցնում:

 

 

 

ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ 2

 

- Ես Հարավային Վիետնամի զինված ուժերի 25-րդ «Արևադարձային կայծակ» հետևակային դիվիզիայի ավագ կապրալն եմ, ով մահացել է 28.04.1975թ-ին Դոնգ Դհու բազայում:

- Ես՝ Վիետնամի ժողովրդական բանակի 320A C5 դիվիզիայի սերժանտն եմ, խփվել եմ երբ T54 տանկը քշում էի դեպի բազա։

-Մոտիկ եկե՛ք, մենք մեր զենքերը թողել ենք ողջերի աշխարհում։

- Եկե՛ք ապրողներին նայենք, թե ինչպե՞ս են հավաքվում ճաշի ժամանակ, ինչպե՞ս են ցանում ու հերկում:

-Նրանք ողջ մնացին, երբ մեզ հետ անցան արյունոտ ճանապարհով։

- Մոտ 5 միլիոն վիետնամացի երկու կողմից էլ զոհվել է, այնքան շատ են տուժողներ եղել, բաժանվել են դեռ պատերազմի սկզբից:

-Անտառների կեսն ավերվել է: Տասնյակ հազարների վրա ազդում է «նարնջագույն»- կոչվող գործակալը:

-Մենք կորցրել ենք շատ անգին գանձեր, որոնք աչքին տեսանելի չեն։

-Նշանակում է, պե՞տք էր անցնել այս արյունոտ ճանապարհը։

-Ուրեմն, պե՞տք էր անցնել:

-Այսինքն, պե՞տք էր

-Ուրեմն, պետք էր…

 

 

 

ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ 3

 

- 1979-ի փետրվարի 2-ին մեզ քշեցին գետնանցումով, և ես ընկա հենց Բակլուանի կամրջի վրա։

- Մենք տեսանք, թե ինչպես հրամանատարը հրամայեց ձեր մարմինը նետել Կա Լոնգ գետը, որպեսզի բացվի չինական զորքերի ճանապարհը դեպի Վիետնամական տարածք:

-Հոգիս  նույնպես այն ժամանակ տեսավ, թե ինչպես էին իմ լայն բացված աչքերը հառել հրամանատարի վրա։

- Վիետնամի ինքնապաշտպանության ուժերը ձեր մարմինը դուրս բերեցին Չանգկոնգֆա ծանծաղուտից և թաղեցին:

- Դուք դեռ ատո՞ւմ եք Վիետնամը:

- Ինձ նման ձևով  քարոզել են մինչ այստեղ գալս։

- Բրոշյուրների, թռուցիկների, ֆիլմերի միջոցո՞վ:

-Ոչ, Չինաստանի Ժողովրդա-ազատագրական բանակի քաղղեկները մեզ հետ զրուցել են անձամբ։ Մենք՝ զինվորներս, հազվադեպ ենք գիրք կարդում։

-Բոլոր ժամանակներում մենք ստիպված ենք վերցնել մեր արյունն ու ոսկորները՝ բարիկադներ կառուցելով, որպեսզի ձեզ կանգնեցնենք։

-Իմ գիտակցությունը պարզեց միայն այն ժամանակ, երբ մահացա։

-Դուք  մեր թշնամին եք եղել՝ ստոր ու չար, մեր չորս հազարամյա պատմության ընթացքում:

-Այսպիսով, մեր տոհմերը սնվել են մարդու մսով:

-Երբ դուք  հզորանում եք, ուրիշների գլխին դժբախտություն ու աղետներ եք բերում։

- Կոմկուսի անդամ էի՞ք։

-Պետք չէ հարցնել։ Դուք բոլորդ բարձրացնում եք միայն նեղ ազգային շահերը։

 

 

 

ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ 4

 

-Բոլոր հասարակարգերի համար չի կարող լինել ունիվերսալ մոդել։

-Յուրաքանչյուր դարաշրջան ունի իր բարձրագույն արժեքը։

- Մենք սինուսոիդի նվազագույն կետու՞մ ենք։

-Ոչ, մեկ այլ շրջապտույտ է սկսվել։

-Անկախության, ազատության, երջանկության համար այլ ձևակերպու՞մ է պետք:

-Կյանքի ընթացքն ամեն ինչ բացատրում է։

-Ազատության մասին ավելի մանրամասն կարո՞ղ ես պատմել։

- Այն ինքնապաշպանության բնազդ է, որ բարձրացնում է մարդկանց։

- Մարդիկ միշտ գիտակցում են ուրիշների կողմից ստրկացմանը դիմակայելու անհրաժեշտությունը:

-Այսպիսով՝ ի՞նչ է ազատությունը,մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության գաղափարների աղբյու՞րը։

-Ճիշտ է։ Կարծես թե դա կախված է իշխող ռեժիմի բաց լինելու՞ց:

-Ոչ,  հենց ազատության ձգտումն  է, որ մարդկանց մեջ ծնում է իրավական պետություն կառուցելու անհրաժեշտությունը ։

-Իսկ ի՞նչ են անկախությունն ու երջանկությունը։

-Դա ազատության նախաշեմն է՝ պատճառահետևանքային կապը:

-Անկախությունն ամենաթա՞նկն է:

- Նրան հասնելու համար մեզ պետք եղավ մի քանի սերունդ զոհաբերել։

- Թվում է հավասարակշռությունը ձեռք է բերվում գլոբալիզացիայի միջոցո՞վ։

- Այս հայեցակարգը դեռևս մեկ անգամ ևս  պետք է թարմացվի։

- Կարո՞ղ ես քեզ ազատ պատկերացել:

-Ես նույնիսկ իմ ցավը կառավարելու ազատություն չունեմ:

 

 

 

ԵՐԿԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ 5

 

-Ես  ջրի կաթիլ եմ։

-Մենք միաձուլվում ենք իրար՝ձևավորելով մի մեծ կաթի՞լ։

-Ոչ, մենք ներդաշնակության մեջ  ենք միմյանց հետ և միշտ անջատված ենք։

-Այսինքն, մեր միտքն ու հոգին սահմանափակվա՞ծ են։

-Քաղաքակիրթ հասարակությունը անհատական բնավորությամբ և տարբեր մտածելակերպով մարդկանց բազմությունն է։

-Դա՞  է մարդու իրավունքների հիմքում :

- Ջրի յուրաքանչյուր կաթիլ իրավունք ունի իր կարծիքն արտահայտելու։

- Նրանք հավասար են ու ազատ։

-Ես գոյություն ունեմ Աստծո ողորմածությամբ:

-Ես պայծառատեսություն ձեռք բերեցի Բուդդայի հրաշքների շնորհիվ:

-Ուրիշներն էլ ծառայում են սուրբ Մայր Աստվածուհուն.

-Ես հարգում եմ յուրաքանչյուր ընտրություն։

 

* Գործակալ «նարնջագույն» -ը սինթետիկ ծագման դեֆոլիանտների և թունաքիմիկատների խառնուրդի անվանում է։ Այն օգտագործվել

 

 

 

 

 

 

Май Ван Фан

Перевод Ли А. В.

Редакторы Г. М. Умывакина, А. И. Стрелецкая

 

 

Время утиля

 

Глава VI: ДИАЛОГИ

 

 

Диалог 1 

- Я погиб в 1941 году. 

- Где? 

- Прямо под помеловым деревом. 

- Кто вас убил? 

- Французские секретные агенты и окружной начальник. 

- Что у вас было при себе в тот момент? 

- Флаг. 

- Кому вы хотели отдать его? 

- Здешним бедным и угнетенным. 

- Он стал бы святыней, парящей на ветру? 

- Он повёл за собой крестьян, рабочих и образованных людей. 

- Какова же была ваша конечная цель? 

- Независимость, свобода, счастье. 

- Выражайтесь яснее! 

- Люди больше не жили бы в нищете, в бедности, не было бы непомерных налогов, никто бы никого не презирал и не бил, не было бы несправедливости. Их жизнь стала бы радостной и свободной. 

- И сейчас вы всё ещё верите в это? 

- Всегда верю. 

- Как мне увидеть эту веру? 

- Посмотри на темно-бурую землю и зелёную траву. 

-  Дайте-ка я выдерну ближайшую травинку. 

- Этот хлорофиловый огонь горит вечно. Можно ли передать дальше это пламя тем, кто придёт следом? 

- Они знают это, их учат этому с детства. 

 

 

Диалог 2 

- Я, старший капрал 25 пехотной дивизии "Тропическая молния" Вооружённых сил Южного Вьетнама, погибший 28/4/1975 на базе Донг Зу. 

- Я, сержант дивизии C5, 320A Вьетнамской народной армии, был подбит, когда вёл танк Т54 в направлении базы. 

- Подойди ближе, мы оставили наше оружие в мире живых. 

- Давай посмотрим на живых - как они собираются вместе за трапезой, как сеют и пашут. 

- Они выжили, когда прошли кровавый путь вместе с нами. 

- Почти 5 миллионов вьетнамцев с обеих сторон умерли, столь многие пострадали, были разлучены ещё с начала войны. 

 

- Половина лесных массивов уничтожена. Десятки тысяч поражены агентом "оранж" *. 

- Мы потеряли множество бесценных сокровищ, не видимых глазу. 

- Значит, надо было пройти этот кровавый путь? 

- Значит, надо было пройти? 

- Значит, надо было? 

- Значит, надо. 

-... 

 

Диалог 3 

- 2 февраля 1979 года нас погнали через переправу, и я пал прямо на мосту Баклуан. 

- Мы видели, как командир приказал бросить ваше тело в реку Ка Лонг, чтобы освободить путь китайским войскам на территорию Вьетнама. 

- Моя душа тогда тоже видела, как были устремлены на командира мои распахнутые глаза. 

- Силы самообороны Вьетнама достали ваше тело на отмели Чанконгфа и похоронили. 

- Вы все ещё ненавидите Вьетнам? 

- Меня агитировали так, прежде чем я прибыл сюда. 

- С помощью брошюр, листовок, фильмов? 

- Нет, политруки Народно-освободительной армии Китая беседовали с нами лично. Мы, солдаты, редко читаем книги. 

- Во все времена нам приходится брать нашу кровь и кости, воздвигая баррикады, чтобы остановить вас. 

- Моё сознание прояснилось лишь когда я умер. 

- Вы были врагами, подлыми и злобными, на протяжении всей нашей четырёхтысячелетней истории. 

- Так наши династии питались человеческой плотью. 

- Когда вы становитесь могущественны, вы несёте бедствия и катастрофы другим. 

- Вы состояли в коммунистической партии? 

- Нет нужды спрашивать. Вы все превозносите только узко национальные интересы. 

- ...

 

Диалог 4 

- Не может быть универсальной модели для всех обществ. 

- Для каждой эпохи существует свой идеал. 

- Мы находимся в минимальной точке синусоиды. 

- Нет, начался иной цикл. 

- Нужна другая формулировка для независимости, свободы, счастья? 

- Течение жизни всё объясняет. 

- Ты можешь подробнее рассказать о свободе? 

- Это инстинкт самосохранения, возвышающий людей. 

- Люди всегда сознают необходимость противостояния порабощению со стороны других. 

- Так что же, свобода - это источник идей прав человека и демократии? 

- Правильно. Похоже, это зависит от открытости правящего режима? 

- Нет, именно желание свободы порождает в людях потребность в создании правого государства. 

- А что же такое независимость и счастье? 

- Это преддверие свободы. Причинно-следственная связь. 

- Независимость дороже всего? 

- Мы вынуждены были пожертвовать несколькими поколениями, чтобы этого достичь. 

- Кажется, равновесие достигается через глобализацию. 

- Нужно ещё раз обновить эту концепцию. 

- Ты можешь увидеть себя свободным? 

- У меня нет свободы даже управлять своей болью. 

 

 

Диалог 5

- Я капля воды. 

- Мы сливается друг с другом, образуя большую каплю. 

- Нет. Мы пребываем в гармонии друг с другом и всегда разъединены. 
- Так что же, наши разум и души ограничены? 

- Цивилизованное общество - это множество людей с индивидуальными характерами и разным складом ума. 

- Это основа прав человека? 

- Каждая капля воды имеет право высказывать свое мнение. 

- Они равны и свободны. 

- Я существую милостью божьей. 

- Я обрёл просветление благодаря чудесам Будды. 

- А другие служат святой богине-Матери. 

- Я уважаю всякий выбор! 

* Агент «оранж» - название смеси дефолиантов и гербицидов синтетического происхождения. Применялся Вооружёнными силами США во Второй Индокитайской войне с 1961 по 1971 годы в рамках программы по уничтожению тропических лесов и растительности, большей частью на территории Южного Вьетнама. Это облегчало обнаружение подразделений северовьетнамской армии и партизан Национального фронта освобождения Южного Вьетнама. Использование агента "оранж" - один из самых известных случаев применения тактики «выжженная земля» и использования химического (экологического) оружия в истории человечества. Название «оранж» - неформальное, появилось из-за оранжевой окраски бочек для транспортировки этого химиката. 
Из трёх миллионов вьетнамцев — жертв химиката, свыше миллиона человек в возрасте до 18 лет стали инвалидами, страдающими наследственными заболеваниями и имеющими врождённые наружные и внутренние мутации.

*

 

© Май Ван Фан

Перевод Ли А. В.

Редакторы Г. М. Умывакина, А. И. Стрелецкая