Մայ Վան Ֆան - Mai Văn Phấn

Թարգմանված ռուսերենից : Վաղրամյան Արմինե

Перевод с  русского  на  армянский: Арминэ Ваграмян

Գրող Վաղրամյան Արմինե

Писательница  Арминэ Ваграмян

Այսօրվա հյուրս է իմ լավագույն բարեկամ Մայ Վան ֆանը: Չէի կարող չկիսվել ինձ հարազատ դարձած այդ տաղանդավոր մարդու գրվածքով: Ցանկանում եմ շնորհավորել նրան նոր ձեռքբերումների համար, մաղթելով նորանոր հաջողություններ և փոխանցելով ջերմագին ողջույններ արևոտ Հայաստանից:

Գրողի խոսքը ուղղված է ռուս ընթերցողին, բայց այն միանշանակ կարելի է վերաբերել նաև հայ ընթերցողին: Ցնցված եմ, տպավորված կարդացածով: Մի նոր, բացարձակապես այլ անկյան տակ ճանաչեցի և բացահայտեցի այս խորունկ մարդուն:

Անչափ հետքրքիր ճանապարհորդություն է մեզ սպասվում, և, համոզված եմ, որ հայ ընթերցողը ուղղակի կապշի թեմայի արդիականությունից և իր պատմական իրավիճակի նմանությունից: Եղավ մի պահ, որ պարզապես մոռացա, որ նա հայ չէ, ու թվաց, թե երկրիս համար պայքարող, ապրող ու նահատակվող մի անհատ հայ է: Եվ պարզ դարձավ, որ մեզանից յուրաքանչյուր ճիշտ արժեհամակարգ ունեցողը, նույն զգացումներով է տոգորված դեպի իր ՄԱՅՐ-ՀԱՅՐԵՆԻՆ:

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼ ԵՄ, ՀՐԱՇԱԼԻ ԳՈՐԾԻ ՀԱՄԱՐ և ՆՐԱՆ ԻՄ ԿՅԱՆՔՈՒՄ ՈՒՆԵՆԱԼՈՒ ԲԱԽՏԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ

ՄԱՅ ՎԱՆ ՖԱՆ

«ԹԱՓՈՆՔԻ ԺԱՄԱՆԱԿԸ»

Գլուխ 1 : ՏԵՍԻԼՔ

Երբ ես շարժման մեջ եմ, ես հպվում եմ ձեր աշխարհին: Խնդրում եմ մի նախատեք ինձ լկտիության և անփութության համար։ Նրանք, ում մասին ինչ-որ բան հայտնի է, կա՛մ դեռ չեն հասել ազատագրվել, կա՛մ շոշափելով են շարժվում այդ ճանապարհով։ Եվ կամ նրանք բոլորը դեռ այստե՞ղ են: Ամեն հառաչանքի հետ ես ավելի եմ բարձրանում։ Բերանիս ծայրերից հոսող արյունը ոռոգում է մայր - հողը:

*

Ես մեծացել եմ ճշտի ու սխալի, ուղիների և մոլորությունների փնտրտուքի, խելագարության և ցանկասիրության, արդիականության և հողեղեն գյուղական ապրելակերպի, առատաձեռնության և մանրության, ամբողջականության և միայնության, ազնվականության և ստորության, քաղաքակրթության և հետամնացության խառնուրդում: Առավոտյան հանդիպեցի մի ձկան, որը լողում էր հոսանքն ի վեր, և մի աստղի, որը աչքերը չէր փակել՝ առավոտվա լուսաբացին ընդառաջ։ Տագնապով մտնում էի դասարան և նստում դասընկերներիս կողքին, որոնց մեծ մասն արդեն մահացել է։ Ես լսում էի ուսուցչուհուն, որը կրքոտ դաս էր վարում: Ուսուցիչը, մատը բարձրացնելով և դասարանին ասում էր թերթել տետրի էջերը։ Նա երկար հայացքով նայում էր մեզանից յուրաքանչյուրին և, մոտենալով ինձ, խստորեն ասում, որ եթե ես հասկացել եմ դասը, ապա ժամանակն է իմանալ, թե ինչպես զսպեմ իմ զգացմունքները։

*

Ուսուցիչը դասարանին ցույց էր տալիս բազմաթիվ մոդելներ՝ պատերազմի, արտագաղթի ալիքների, զտումների, բարեփոխումների։ Մարդկային ոսկորների սարեր, որոնց գնով ճանապարհ բացվեց դեպի նոր աշխարհի՝ տան, ժամանակավոր ու փխրուն ապաստանի կառուցման համար: Դրանք վերածվեցին պատերի, որոնք խոչընդոտ դարձան հարևան պետություններից թռչող թունավոր նետերի ճանապարհին։ Արյան գետի և արցունքների ցուցադրանմուշները պատրաստված էին մոմից: Ուսուցիչը լուցկին վառեց, մոդելները բռնկվեցին. Առաջին անգամ մենք համոզվեցինք, որ ծխի քուլաներով պարուրված հոգիներից ու մտքերից այրման հոտ է գալիս։ Այդ պահին ես ամենից շատ տենչում էի անսասան խաղաղության իմ անսահման ծովի, երկնքի ու անեզր երկրի համար։ Զգալով, որ բերանս լցված է սուր ծխով, սև ու թանձր, ես դուրս վազեցի դասարանից։

*

Ես համբերությամբ քերեցի սև մորի շերտերը, որոնցով ծածկված էին արահետը, կողքի խոտերը, կամուրջներն ու նշաձողերը: Մաքրում էի ջրի սառած մակերևույթից սև քոսը, վերականգնում էի օդում սավառնող սև գծավոր վիրակապերի տեսքը, սև նշանները, սև օդապարիկները: Ես մոտեցա մի փոքրիկ երեխայի՝ շշնջալքվ որպես աղոթք. «Թույլ տուր հանեմ այս սև կեղևը, որը ծածկում էր քո շորերն ու ճակատը»։ Երեխան չար հայացք նետեց ինձ, կարծես իր դիմաց վայրի գազան էր տեսնում, որից հետո լուռ հեռացավ։ Ես կամաց հետևեցի նրան՝ ձևացնելով, թե մենք երբեք չենք հանդիպել, իսկ հետո հոգնած աչքերով նրբորեն հանեցի ամբողջ սև մուրը մանկական մարմնից։ Իմ երևակայության մեջ ես տրորում էի նրա մաշկը, մինչև որ երեխայի ուրվագիծը կորավ հեռվում։

*

Ամեն առավոտ ես արթնանում եմ և անմիջապես հայտնվում եմ տեղեկատվության ցանցի մեջ խճճված՝ այն զգացողությամբ, որ բռնվել եմ հսկա սարդի սարդոստայնի քաոսային հյուսվածքի մեջ:

Լինում են օրեր, երբ լուրերով խճճված մոռանում եմ նախաճաշել։ Ինձ թվում է, որ այս հողը փակված է փարախում, ինչպես վախկոտ ձին։ Փոշին ծածկել է ամեն ինչ, և պարզ չէ, թե որտեղ է ելքը փակուղուց։ Արթու՞ն եմ, թե՞ երազում եմ, որտե՞ղ եմ ես։ Մի անհեթեթ միտք ծագեց՝ քանի՞ ոտք կարող է ունենալ երկիրը: Չի կարող պատահել, որ հայրենիքը միայն բլուրներ, ժայռեր, այգիներ, ծովափնյա գծեր, ջրանցքներ լինի, կամ աղի ձկան սոուս, ածուխի մոխիր, ծղոտներ: Երբեմն աշխարհն ինձ թվում էր ոտք չունեցող՝ ապուշների ամբոխով հրապուրված։ Բայց նրանց բոլոր ջանքերն ապարդյուն են, նրանք միայն աղաղակում են ու աղտոտում երկիրը։

*

Երեքը նստած էին թեյարանում, լուռ ու անշարժ նայում էին հեռավոր անկյունում գտնվող բորբոսնած անցքին։ Այ այնտեղից մի կրետ դուրս սողաց և թռավ իր գործով։ Այստեղ նստածներից մեկը ժամանակին բանտարկյալ էր, ով բազմիցս փորձել էր բանտից անհաջող փախուստներ կազմակերպել։

Երկրորդին հաջողվել է փոխել իր ճակատագիրը քննությունների ժամանակ կեղծիքի դեպքից հետո: Երրորդը կարողացավ բուժել իր վերքերը, երբ ճանաչեց ճշմարտությունը: Նրանք շարունակում էին ջուր խմել իրենց բաժակներից՝ յուրաքանչյուրը ընկղմված էրիր սեփական անկանոն մտքերի մեջ: Նրանցից յուրաքանչյուրը պատկերացնում էր, թե ինչպես է մյուսը փորձում սողալ այս կաղամախու բնի միջով և անվնաս մնալ։

*

Հում մսի կտորներից կեղևը հանել են և մաքուր լվացել։ Խոհարարը փորձել է դրանք քառակուսիների տեսքով կտրտել, բայց վերջում կտորների մեծ մասը անձև է ստացվել։ Դրանք մարինացվում էին համեմունքներով, չորացրած սխտորով, շաքարով, կարմիր և սև պղպեղով,որ խառնված էին այնտեղ և ավելացված հավասար համամասոնւթյամբ, համեմված էին ձկան սոուսով և դառը կարամելի օշարակով։ Ցեխոտ կույտի մեջ նրանք սուլում էին կրակի վրա։ Շոգից գուդուկծիկ էին գալիս ։ Ծամածռվում էին, ճռռում։ Նրանք բոլորն էլ երազում էին նոր ծնունդի մասին մեկ այլ մարմնավորման մեջ, բայց այժմ նրանք պետք է իրենց ճարպը հալեին, փշրված ու աղացած: Եվ սա գարշահոտ ագահ բերանների մեջ մտնելու ակնկալիքով։

*

Հոգիները ձեռք են բերում այն իրերի անունները, որոնց մեջ են մտնում: Մեր շուրջը օճառի հոգիներ են, աղբամանների, կանացի ներդիրների, գրենական պիտույքների, երկրպագուների, սրբիչների, սկուտեղների, խորտիկների, սպասքի հոգիներ են: Ահա ծննդատան հոգին է, թաղապետարանի հոգին, դպրոցի հոգին, թանգարանի հոգին,դատարանի հոգին, կենդանաբանական այգու հոգին, գրասենյակի հոգին, վաճառքի գրասենյակի հոգին, մոթելի հոգին, մեղվաբույծների ասոցիացիայի հոգին, գամասեղի ընկերության հոգին, զորանոցի հոգին. Ես գնում էի ինչ-որ տեղ, և հանդիպեցի զինված մարդկանց, ովքեր կանգնեցրին ինձ և հարցրեցին իմ փաստաթղթերը: Ես քրքրեցի գրպաններս, փորփրեցի մի քանի ժամկետանց հավաստագրեր։ Դուռը շրխկոցով փակվեց, և ես թակարդում հայտնվեցի։ Քարացա: Զգացի, որ ես եզրագծին եմ: Ես ընկա, ու ինձ տանող չկար։ Ես այնքան հուսահատ էի, որ արթնացա։ Դրսում անձրև էր գալիս, բաց պատուհանից մշուշի զով շունչ էր ներթափանցում։ Ես նորից պառկեցի՝ նոր երազի ակնկալիքով:

Շարունակելի...

Сегодня у меня в гостях мой лучший друг Май Ван Фан. Я не могла не поделиться сочинением этого талантливого человека, который стал мне близок. Поздравляю его с новыми достижениями, желаю ему новых успехов и передаю горячий привет из солнечной Армении. Речь писателя адресована русскому читателю, но ее, определенно, можно применить и к армянскому читателю. Шокирована, впечатлена прочитанным. Я узнала и открыла для себя этого глубокого человека с новой, совершенно другой стороны. Нас ждет чрезвычайно интересное путешествие, и я уверена, что армянский читатель будет удивлен актуальностью темы и ее схожестью с нашей исторической ситуацией. Был момент, когда я просто забыла, что он не армянин, и казалось, что он мой соотечественник, борющийся, живущий и страдавший за нашу страну. И стало понятно, что каждый из нас при правильной системе ценностей, проникнут одинаковыми чувствами к своей МАТЕРИ - РОДИНЕ. СПАСИБО ЗА ПРЕКРАСНУЮ РАБОТУ, И ЗА СЧАСТЬЕ, ИМЕТЬ ЕГО В МОЕЙ ЖИЗНИ.

Арминэ Ваграмян

Арминэ Ваграмян

Май Ван Фан

Перевод Ли А. В.

Редакторы Г. М. Умывакина, А. И. Стрелецкая

Время утиля

Глава I : ВИДЕНИЕ

Когда я в движении, я прикасаюсь к вашему миру. Пожалуйста, не упрекайте меня в дерзости и беспечности! Те, о которых что-то известно, или еще не успели обрести освобождение или продвигаются по этому пути ощупью. Или же все они по-прежнему остаются здесь? С каждым вздохом я поднимаюсь всё выше. Кровь, сочащаяся из уголков моего рта, орошает мать-землю.

*

Я вырос в смешении правильного и неправильного, поисков пути и заблуждений, безумия и вожделения, современности и посконного сельского уклада, щедрости и мелочности, целостности и одиночества, благородства и низости, цивилизации и отсталости. Поутру мне встречались рыба, плывущая вверх по течению, и звезда, не смыкающая глаз в ожидании утренней зари. В тревоге я заходил в класс, и садился рядом со своими одноклассниками, большинство из которых уже умерли. Я слушал учителя, страстно ведущего урок. Учитель, подняв палец, говорил классу перелистнуть страницы тетрадей. Он окидывал долгим взглядом каждого из нас, и, подходя ко мне, строго заявлял, что если я понял урок, то пора бы знать, как сдерживать свои эмоции.

*

Учитель показывал классу много моделей: войны, волны эмиграции, чистки, реформы. Горы человеческих костей, ценой которых был открыта дорога к строительству нового мира, дома, прибежища - временного и хрупкого. Они претворились в стены, ставшие преградой на пути отравленных стрел, летящих со стороны сопредельных государств. Муляжи рек крови и слез были изготовлены из свечного воска. Учитель чиркнул спичкой, модели вспыхнули ярким пламенем. Впервые мы убедились, что души и мысли, окутанные клубами дыма, пахнут гарью. В то мгновение я сильнее всего жаждал непоколебимого мира для моего беспредельного моря, неба и бескрайней земли. Чувствуя, что мой рот полон едкого дыма, чёрного и густого, я бежал из класса.

*

Я терпеливо счищал слои чёрной копоти, покрывающей тропу, траву на её обочине, мосты и верстовые столбы. Отскребал дочиста черную коросту с замерзшей поверхности воды, возвращал должный вид располосованным чёрным повязкам, чёрным вывескам, чёрным воздушным змеям, зависшим в воздухе. Я подошёл к маленькому ребёнку, шепча, как молитву: дай мне снять эту черную корку, покрывшую твою одежду и твой лоб! Ребёнок окинул меня злобным взглядом, словно увидел перед собой дикого зверя, после чего молча ушёл. Я потихоньку последовал за ним, притворившись, что мы никогда не встречались, и затем, своим усталым взглядом, нежно снял весь налёт чёрной копоти с детского тела. В своём воображении, я оттирал его кожу до тех пор, пока силуэт ребёнка не затерялся вдали.

*

Каждое утро я просыпаюсь и сразу оказываюсь опутанным сетью информации - с ощущением, что я попался в хаотическое переплетение паутины гигантского паука.

Бывают дни, когда, замороченный новостями, я забываю позавтракать. Мне кажется, что эта земля заперта в загоне, как пугливая лошадь. Пыль заволокла всё, и непонятно, где выход из тупика. Бодрствую я или пребываю в грезах, и где я нахожусь? У меня появилась нелепая мысль: а сколько ног могло бы быть у земли? Не может быть, что родина - это просто холмы, скалы, сады, береговые линии, каналы. Или солёный рыбный соус, угольная зола, соломинки. Иногда мир представлялся мне безногим, влекомым толпой идиотов. Но все их усилия безрезультатны, они лишь вопят и загрязняют землю.

*

Трое сидели в чайной, молчали, не отрываясь смотрели на заплесневелую дыру в дальнем углу. Вот оттуда выползла оса и полетела по своим делам. Один из сидевших здесь когда-то был заключённым, который много раз безуспешно пытался совершить побег из тюрьмы.

Второму удалось изменить свою судьбу после того случая подлога на экзаменах. Третий смог излечить свои раны, когда познал истину. Они продолжали потягивать воду из своих чашек, и каждый был погружен в свои собственные беспорядочные мысли. Каждый из них представлял себе, как другой пытается пролезть сквозь это осиное гнездо и остаться невредимым.

*

От кусков сырого мяса отделили кожу и дочиста вымыли их. Повар постарался нарезать их квадратиками, но в итоге большинство кусков получились бесформенными. Они мариновались со специями, перемешанные с добавленными туда же в равных долях сушеным чесноком, сахаром, красным и чёрным перцем; приправленные рыбным соусом и горьким карамельным сиропом. Осклизлой грудой шипели они на огне. Съеживались от жара. Корчились. Шкворчали. Все они грезили о новом рождении в другом воплощении, но сейчас должны были истекать жиром, раздавленные и перемолотые. И это - в ожидании того, чтобы отправиться в зловонные жадные пасти.

*

Души обретают имена вещей, в которые вселяются. Вокруг нас - души мыла, помойных вёдер, женских прокладок, канцтоваров, вентиляторов, полотенец, подносов, закусок, посуды. Вот душа роддома. Душа районной администрации. Душа школы. Душа музея. Душа суда. Душа зоопарка. Душа офиса. Душа офиса продаж. Душа мотеля. Душа Ассоциации пчеловодов. Душа конезавода. Душа казармы. Я шёл куда-то, и мне повстречались вооружённые люди, которые остановили меня и спросили документы. Я обшарил свои карманы, перерыв кучу каких-то просроченных лицензий. Дверь захлопнулась, и я оказался в ловушке. Онемел. Почувствовал, что я на грани. Упал, и некому было подхватить меня. Я был в таком отчаянии, что проснулся. Снаружи шёл дождь, прохладное дыхание тумана струилось в открытое окно. Я снова лёг в ожидании нового сна.