Gjekë Marinaj sjell në gjuhën shqipe poetin e shquar vietnamez




“Zanore në Vesë”, poezi të zgjedhura nga Mai Văn Phấn
Përkthyer në shqip nga Gjekë Marinaj

Sapo doli nga shtypi libri i poetit të njohur vietnamez Mai Văn Phấn (Mai Van Fan). Poezitë e tij janë sjellë në shqip nga përkthyesi Gjekë Marinaj. Librin gjendet në Festivalin e Librit dhe Artit që po zhvillohet ne Tiranë. Në libër përfshihen 55 poezi të cilat paraprihen nga një hyrje bio-analitike nga Marinaj dhe mbyllen me një intervistë me poetin Vietnamez, ekskluzive për lexuesin shqiptar. Pyetjes se si ndjehet ai kur shikon poezitë të përkthyera në gjuhë të ndryshme, mes tjerash edhe në gjuhën shqipe, Mai Văn Phấn i përgjigjet:

“Edhe me mua ndodh e njëjta gjë si me poetët e tjerë; kur rritet numri i lexuesve të poezisë ndjehem shumë i gëzuar edhe e kuptoj se sa e rëndësishme është një kënaqësi e tillë për një krijues. Unë kam jetuar, krijuar dhe vuajtur brenda vorbullës së krijimit. Kam pranuar dhe zgjedhur kuintesencën e prirjeve letrare të botës me dashurinë dhe përgjegjësinë që i ka hije një qytetari Vietnamez. Dhe kur krijimet e mia përkthehen në gjuhë të huaja, ndjej vetëbesim që në të ardhmen ta afirmoj edhe më shumë karakterin vietnamez në poezinë time.”

Siç dihet, Dr. Gjekë Marinaj vazhdon të shkruajë poezi, prozë dhe ese akademike në anglisht, por vëmendje të madhe kohe dhe studimi i ka përkushtuar edhe artit të përkthimit. Ai e sheh si një shërbim më të madh ndaj njerëzimit të përkthejnë ndonjë kryevepër të panjohur sa e si duhet, se sa të botojnë vetëm nga krijimtaria e vet.

Marinaj ka botuar disa libra me poezi, prozë dhe kritikë letrare. Deri tani ka përkthyer pesë libra nga shqipja në anglisht dhe nga anglishtja në shqip, duke përfshirë këtu edhe një antologji me poezi epike të eposit të veriut në Anglisht (me Frederick Turner) dhe ka redaktuar disa libra në të dy gjuhët.

Disa komente nga poetë, shkrimtarë dhe botues për poezinë e Mai Văn Phấn:
Nga fillimi deri në fund të leximit të këtyre poezive, lexuesi gjendet në prezencën e vetëdijes njerëzore në këmbim me substancën e natyrës. Në këtë këmbim të thellë natyra njerëzore dhe “natyra ekstreme” janë të unifikuara në një panoramë poetike të estetikës dhe intensitetit.

- Raymond P. Keen (Amerikë)

Kemi të bëjmë me një vështrim të rrallë në botën e brendshme të poetit ku esenca natyrale, shpirtërore dhe kulturore e peizazhit vietnamez fuqizon njëherësh mendimet dhe poezitë e tij. Kjo është një pasuri domethënëse e çështjeve personale, praktike, shpirtërore dhe emocionale. Kreativiteti i tij është i gjallë në gjuhen dhe misterin e fjalëve. Këto poezi na tregojnë se të shkruarit është një mënyrë e jetës për poetin Mai Văn Phấn.

- Katy Miller (Angli)

Dritën e kthimit të individualitetit tek uniteti i rilindjes së një ëndrre e gjejmë të shpërndarë si në vizionin poetik ashtu edhe në thellësi të poezisë së poetit Mai Văn Phấn. Magjia e natyrës hapet me sekretet e shpërndara përmes shqisës së gjallë të poetit.

- Dương Kiều Minh (poet vietnamez)

Nëse fjalët do të ishin ambasadorë, Mai Văn Phấn ka ndërgjegjësimin dhe pasionin për poezinë e sotme. Përveç talentit, pasionit, prejardhjes kulturore, njohurive dhe qetësisë gjatë kompozimit, ai është dhe një poet i guximshëm. Ai kompozon poezi si një artist në një litar të hollë, por gjithmonë i sigurt se do e arrijë destinacionin e tij.

- Đình Kính (Shkrimtar Vietnamez)

Në unitet, poezia e poetit Mai Văn Phấn prek vetëdijen e lartë të humanizmit.

- Dr. Văn Giá (Profesor Vietnamez)

Mai Văn Phấn ecën përpara ashtu siç ecën përpara atdheu i tij. Ai bëhet pjesë e ndryshimit social. Siç është thënë, sa më e madhe goditja e poetit aq më e madhe dhe më e veçantë është shpërndarja e atmosferës dhe e efekteve të saj poetike. Ai skicon strukturën sociale dhe natyrore sipas bindjeve të tij.

- Susan Blanshard (Botuese në Angli)

Nhà thơ Anbani, Gjekë Marinaj truyền tải tâm hồn Việt

“Zanore në Vesë/ Những nguyên âm trong sương sớm” là tập thơ được Tiến sỹ Gjekë Marinaj tuyển chọn và dịch sang Anbani ngữ. Đây là cuốn sách của Mai Văn Phấn, nhà thơ Việt Nam. Bạn đọc Anbani đã bắt gặp cuốn sách tại Liên hoan Nghệ thuật được tổ chức tại thủ đô Tirana. Sách gồm 55 bài thơ, bắt đầu bằng lời giới thiệu tổng quan và sâu sắc của Gjekë Marinaj, và khép lại bằng cuộc phỏng vấn với nhà thơ Việt Nam. Hiện cuốn sách đang được phát hành rộng rãi ở Anbani. Khi Gjekë Marinaj hỏi các tác phẩm được dịch sang tiếng nước ngoài có ý nghĩa như thế nào với một nhà thơ, Mai Văn Phấn trả lời: “Cũng như các nhà thơ, khi có thêm nhiều người đọc thơ mình, tôi rất vui, nhận thấy đó là niềm hạnh phúc lớn lao của một người cầm bút. Tôi đã sống, sáng tạo và cả chịu đựng những dằn vặt đau khổ của sự sáng tạo... Tôi đã tiếp nhận, chọn lọc tinh hoa của các khuynh hướng văn học trên thế giới bằng tình yêu và trách nhiệm một công dân nước Việt. Và khi những tác phẩm của tôi được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác, tôi càng tự tin khẳng định bản sắc Việt trong thơ mình hơn nữa trong tương lai.”

Được biết, Tiến sĩ Gjekë Marinaj không ngừng sáng tạo thơ ca, viết tiểu thuyết và tiểu luận bằng Anh ngữ và Anbani ngữ, đồng thời ông luôn kiên tâm, dành nhiều thời gian cho nghiên cứu văn học và dịch thuật. Ông đã nhận thức sâu sắc và nhận lấy trách nhiệm lớn lao trong việc chuyển ngữ những tác phẩm của các tác giả nổi tiếng trên thế giới để giới thiệu với bạn đọc trong nước (Anbani, ND). Gjekë Marinaj đã xuất bản một số tập thơ, tiểu thuyết và phê bình văn học. Cho đến nay, ông đã dịch nhiều cuốn sách từ Anh ngữ sang Anbani ngữ, và hai cuốn từ Anbani ngữ sang Anh ngữ, trong đó có một tập anh hùng ca dân gian Anbani (cộng tác với giáo sư Frederick Turner). Ông cũng đã biên tập hơn mười cuốn sách cả hai ngôn ngữ.

Sau đây là một số ý kiến ​​của các nhà thơ, nhà văn và nhà xuất bản nhận xét về thơ Mai Văn Phấn:

“Ngay từ đầu và xuyên suốt các bài thơ, người đọc chứng kiến ý thức con người không thể tách rời khỏi chất liệu nguyên sơ của thiên nhiên. Trong cuộc trao đổi thâm sâu này, bản thể con người và "thiên nhiên ngoại giới" được thống nhất trong một thi cảnh rộng mở của cái đẹp và sự rung cảm mãnh liệt.”

- Raymond P. Keen (Hoa Kỳ)

“Một cái nhìn hiếm hoi vào thế giới bên trong của nhà thơ và lý giải cách thức làm thế nào những thuộc tính của thiên nhiên, tinh thần và văn hóa của cảnh thổ Việt Nam trao truyền quyền năng cho tư duy của nhà thơ để những dòng thơ xuất hiện. Có nhiều cái nhìn sâu sắc về những vấn đề ở cả hai mặt. Cá nhân - thực tế, tinh thần - tình cảm. Sáng tạo là sống trong mầu nhiệm và ngôn ngữ. Những bài thơ này cho thấy chân lý sống của Mai Văn Phấn.”

- Katy Miller (Anh quốc)

“Cái ánh sáng của cuộc trở về cái nhất thể trong cái toàn thể bằng vào giấc mơ tái sinh đã tỏa lan vào cái nhìn của nhà thơ trong những bài thơ của Mai Văn Phấn. Cái diệu lý của thiên nhiên được bật mở với những bí mật truyền dẫn qua giác quan thứ sáu của nhà thơ.”

- Dương Kiều Minh (Nhà thơ Việt Nam)

“Nếu gọi chữ là sứ giả của nhà thơ, là người phát ngôn của nhà thơ, thì lấp ló sau những con chữ nhọc nhằn, biến ảo và dụng công của Mai Văn Phấn, chính là tâm thế, trách nhiệm và niềm đam mê của nhà thơ trong lộ trình thơ hiện nay. Khi đánh giá Mai Văn Phấn, chúng tôi cho rằng ngoài sự tài hoa, đam mê, phông văn hóa, tri thức, sự kiên trì nhẫn nại trong sáng tạo, anh còn là nhà thơ dũng cảm và giàu bản lĩnh. Anh làm thơ như nghệ sỹ tự tin đi trên sợi dây mảnh, dù bên dưới là vực sâu hiểm trở, nhưng vẫn luôn tự tin rằng mình sẽ đến được đích.”

- Đình Kính (Nhà văn Việt Nam)

“Trong tính toàn thể, nhất quán, thơ Mai Văn Phấn đã cất lên những niềm hy vọng mãnh liệt và cảm động của con người.”

- Văn Giá (Phó giáo sư, Tiến sỹ Việt Nam)

“Ngôn ngữ thơ Mai Văn Phấn luôn hướng về tương lai, như đất nước của ông đang chuyển động về phía trước. Nhà thơ trở thành một phần của sự chuyển biến trong xã hội. Người ta thường nói, một nhà thơ càng có ảnh hưởng lớn, khí quyển thơ càng độc đáo và lan tỏa thì càng tạo ra nhiều ảnh hưởng tích cực tới xã hội. Nhà thơ kiến tạo xã hội và thiên nhiên theo cách riêng của mình.”

- Susan Blanshard (Nhà thơ, Đại diện Nxb. của Anh quốc)

Dismondy Phạm dịch từ Anbani ngữ