Tuệ Mỹ
Tác giả Tuệ Mỹ
Đọc bài thơ “Chiều tà” của Mai Văn Phấn
Chiều tà
Thiếu nữ lội qua suối
Mặt trời nhấp nhô mấy lần
Mới lặn
( Rút
từ tập thơ "hoa giấu mặt" Nxb Hội Nhà văn, 2012)
Mai Văn Phấn
Lời bình
của tác giả Tuệ Mỹ:
Chiều tà là thời điểm của một ngày tàn. Đây là hình ảnh biểu
trưng cho sự sống sắp lụi tàn hoặc đời người sắp kết thúc. Chiều tà cũng
là khoảng thời gian gợi nhớ, gợi thương, dễ đánh thức ở con người nỗi buồn hay
hoài niệm. Dưới vòm trời trong buổi chiều tà ấy, vạn vật thiên nhiên cũng sắp
đi vào trạng thái "ngủ". Mặt trời cũng sắp sửa lặn. Nhưng thật bất
ngờ giữa thiên nhiên bao la, bỗng xuất hiện Thiếu
nữ lội qua suối. Hẳn đây là cô sơn nữ. Cô gái lội qua suối để kịp về nhà
trước khi bóng tối buông màn. Hay cô Hoàng
hôn xuống dần đợi chờ ai đây? (Sơn nữ ca -Trần Hoàn). Dù ở tâm tư
thế nào đi chăng nữa thì hình ảnh Thiếu
nữ lội qua suối hiện ra lúc này thật đẹp, một vẻ đẹp tinh khôi, tràn trề
sức sống. Vẻ đẹp của cô gái như được nhân lên khi cô lội qua suối, khi con người gắn mình vào thiên nhiên. Phải, thiên
nhiên vốn là hiện thân của cái đẹp mà con người là sản phẩm tuyệt vời của tạo
hóa. Có hòa hợp với thiên nhiên thì cái đẹp của con người mới càng tỏa rạng. Vẻ
đẹp của thiếu nữ đã khiến cho Mặt trời
nhấp nhô mấy lần/ Mới lặn. Lạ chưa! Sao mặt trời không lặng lẽ lùi sau dãy
núi mà lại nhấp nhô mấy lần khi thiếu
nữ xuất hiện? Không gian lúc này như bừng tỉnh theo cái nhấp nhô của mặt trời. Nhấp
nhô có thể là chi tiết tả thực. Ánh mặt trời lúc sắp lặn chợt sáng rỡ chợt
sa sầm bởi sự che chắn của mây, của núi. Cái tài của nhà thơ là đã thổi hồn vào
chữ nghĩa khiến nhấp nhô gợi liên
tưởng đến "ông" mặt trời cũng biết rung động trước vẻ đẹp của cô gái
đến mấy lần rồi Mới lặn.
Dùng thiên nhiên để miêu tả con người là bút
pháp ước lệ thường thấy trong văn học cổ điển. Thi hào Nguyễn Du đã miêu tả
Thúy Kiều Làn thu thủy, nét xuân sơn/ Hoa
ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Còn trong Thơ mới, thiên nhiên cũng là "vật liệu" để nhà thơ thể hiện
con người Nàng là tuyết hay da nàng tuyết điểm/ Nàng là hương
hay nhan sắc lên hương (Bích Khê). Mai Văn Phấn khi miêu tả người cũng dùng
đến thiên nhiên nhưng không giống các thế hệ nhà thơ trước. Thiên nhiên trong
thơ ông thường làm nền cho con người xuất hiện thành đốm sáng, điểm
nhấn trong đó. Không một từ miêu tả vẻ đẹp của thiếu nữ
nhưng chỉ qua cái nhấp nhô của mặt
trời, vẻ đẹp của cô gái lội qua suối đã
được lung linh, quyến rũ. Đây có phải là một biểu hiện sự cách tân thơ Mai Văn
Phấn? Cách thể hiện con người cùng quan điểm thẩm mỹ của ông đã vượt thoát các
thế hệ nhà thơ trước.
Trong thơ có họa. Chiều tà chỉ có ba dòng thơ cực ngắn mà đã vẽ lên một bức tranh
rộng lớn và lộng lẫy. Một không gian thiên nhiên hùng vĩ và nên thơ với dòng
suối, với mặt trời nhấp nhô sau dãy
núi đồi trong khoảnh khắc chiều tà.
Trung tâm của bức tranh là thiếu nữ. Hình
ảnh thiếu nữ là hình ảnh trung tâm của bức tranh vì ngòi bút của nhà thơ luôn
hướng tới vẻ đẹp con người với một thái độ trân quý. Quý trọng con người là
biểu hiện của tấm lòng nhân đạo cao cả của nhà thơ. Đặc biệt vẻ đẹp của con
người trong thơ Mai Văn Phấn luôn gắn liền với vẻ đẹp thiên nhiên. Vì theo ông,
con người và thiên nhiên là sự thống nhất, là "muôn pháp về một"
(Công án thiền). Bài thơ có tên Chiều tà
mà không gây cảm giác buồn bã đìu hiu, ngược lại, nó quấn quyện lấy người đọc
như một thứ bùa ngải mê dụ trước vẻ đẹp của con người và thiên nhiên. Tươi sáng
và lạc quan cũng là tín hiệu thường thấy trong thơ Mai Văn Phấn.
Hình ảnh thiếu
nữ được đặt trong bối cảnh chiều tà
còn mở ra cho người đọc hiểu bài thơ theo một nghĩa khác. Theo quy luật tuần
hoàn của vũ trụ, đến chiều tà thì mặt trời phải lặn. Mặt trời lặn nhưng vẫn còn
đấy thiếu nữ. Qua đó, có phải nhà thơ
muốn nói rằng: Con người đến tuổi chiều
tà chắc chắn phải từ giã cõi đời. Nhưng trước khi "đi về" họ vui
mừng thấy thế hệ kế tiếp tràn đầy sinh lực đang thay thế họ nối tiếp tạo dựng
sự sống. Điều đó có nghĩa là sự sống không hề mất đi mà nó luôn nằm trong quy
luật tuần hoàn để tồn tại.
Với đặc điểm thơ ba câu hàm súc, đa nghĩa, Chiều tà đã gây ấn tượng cho người đọc về
nhiều ý nghĩa sâu sắc của cuộc sống mà bài thơ đã thể hiện cùng với những giá
trị thẩm mỹ của nó.
Bình Định, 06/12/2015
T.M

Tác phẩm sắp đặt của María Alejandra Palacios, Venezuela