Lê Quốc Hán

Tắm bằng ngọn đèn
Tắm đầu năm
thanh tẩy mãi vẫn
không thấy sạch
quay về tắm bằng ngọn
đèn
thử đưa bờ vai về
phía ánh sáng
rồi cả hai tay
bàn chân, cằm, đầu
gối
cả đôi tròng mắt và
tiếng ho khan
xối ánh sáng vào từng
góc khuất
góc khuất như lò thúc
mầm
như thép nóng đem tôi
vào nước
như quả trứng trong ổ
đang ấp
rễ thân cành đã chiết
đâm ngang
tắm gội cho mùa xuân
về
vừa lặn vào ánh sáng
vừa gọi thầm ông bà,
cha mẹ
cơ thể bốc cao về
phía ngọn đèn
vừa xối mạnh vừa gọi
tên em
ánh sáng bồng bềnh
bụng mang dạ chửa
thử gọi một ai xa lắc
xa lơ
ngọn đèn lặng phắc
càng tỏ
càng tỏ.
Mai Văn Phấn
Lời bình của nhà thơ Lê Quốc Hán:
Ngày còn nhỏ, mẹ thường tắm tất niên cho chúng tôi. Người ra vườn hái đủ
các loại lá thơm: nào bưởi, nào chanh, nào sả, nào hương nhu… đem vào nấu trong
một nồi nước to và sạch, để nguội rồi đổ chậm từ đầu xuống chân mỗi đứa. Rồi
người vừa kỳ chúng tôi thật sạch, vừa đọc thầm những câu kinh để đuổi ma quỷ ra
khỏi linh hồn lũ trẻ. Bởi vậy khi đọc bài thơ “Tắm đầu năm” của nhà thơ Mai Văn
Phấn, những kỷ niệm ấu thơ lại hiện về làm xao xuyến lòng tôi.
Nhưng “Tắm đầu năm” của Mai Văn Phấn khác hẳn với việc tắm thông thường,
không phải bằng nước, bằng nắng, hay bằng bùn mà tắm bằng ngọn đèn, với một động tác xối ánh sáng vào từng góc khuất, với một không khí trang nghiêm
và một nghi lễ thiêng liêng: tắm gội cho mùa xuân về/ vừa lặn vào ánh sáng/ vừa gọi thầm ông bà, cha mẹ. Và trong phút chốc người đang
tắm bất chợt như được lên đồng: cơ thể bốc cao về phía ngọn đèn. Tuy nhiên, sự lạ hóa của “Tắm đầu năm” vẫn rất gần gũi với mọi người qua
các hình ảnh quen thuộc: hai tay/ bàn chân, cằm, đầu gối/ cả đôi tròng mắt và tiếng ho khan; qua cách so sánh rất gần với
dân gian: góc khuất như lò thúc
mầm/ như thép nóng đem tôi vào nước/ như quả trứng trong ổ đang ấp/ rễ thân
cành đã chiết đâm ngang. Rồi không khí trang nghiêm ấy, nghi lễ thiêng liêng ấy bất chợt bị phá vỡ
bởi một hành động hết sức bất ngờ: vừa xối mạnh vừa gọi tên em/ ánh sáng
bồng bềnh bụng mang dạ chửa. Hình như thi nhân linh cảm được giây phút không gian bị nghiêng lệch ấy,
nhịp thời gian bị chặn đứng ấy, Người liền cứu vãn lại bằng một việc làm bất
ngờ không kém: thử gọi một ai xa lắc
xa lơ. Và may thay, Người
đã cứu vãn kịp:ngọn đèn lặng phắc càng tỏ/ càng tỏ.
Bằng bút pháp tượng trưng hiện đại kết hợp nhuần nhuyễn với miêu tả truyền
thống, Mai Văn Phấn đã vẽ lên một bức tranh “Tắm đầu năm” vừa ảo vừa thực, ngỡ
như nhắm mắt lại vẫn hình dung rõ mồn một từng động tác, từng ý nghĩ của nhân
vật đang nghiêm cẩn thực hiện lễ tẩy trần đầu năm.
Trong thời đại chủ nghĩa vật chất đang tác oai ác quái ngày nay, thể xác và
tâm hồn chúng ta quanh năm bị vấy bẩn, việc tắm tất niên hay tắm đầu năm không
thể thiếu. Nhưng chỉ với cách tắm thông thường, chúng ta làm sao tẩy hết bụi
trần. Chỉ có tắm bằng ngọn đèn, tắm bằng ánh sáng tâm linh với
một tấm lòng tôn kính và bằng một nghi lễ thiêng liêng như “Tắm đầu năm” mới
mong thanh tẩy được mình để đón mùa xuân đang tới.
Thành Vinh, 1/7/2011
L.Q.H
(Báo Người Hà Nội số
45, 2011)